Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Nẵng Võ Nguyên Chương và Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam Võ Như Toàn đồng chủ trì hội thảo

Thành công bước đầu thử nghiệm mô hình Ban điều phối

Hiện nay, 95% lượng nước cấp cho Đà Nẵng được khai thác tại hạ lưu sông Vu Gia, làm cho việc phân bổ, khai thác, sử dụng bị phụ thuộc hoàn toàn vào lượng nước đến từ thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn, nằm trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Vì Vu Gia - Thu Bồn là lưu vực sông liên tỉnh nên trách nhiệm điều phối, giám sát hoạt động khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nước gây ra trên lưu vực sông liên tỉnh thuộc tổ chức lưu vực sông và các địa phương có liên quan.

Trong bối cảnh chưa có một tổ chức lưu vực sông chính danh được thành lập theo quy định và trước yêu cầu cấp thiết của thực tế, chính quyền tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng đã thống nhất thành lập một tổ chức lưu vực sông thử nghiệm với tên gọi “Ban điều phối lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam Đà Nẵng” để tăng cường phối hợp giữa UBND tỉnh Quảng Nam và UBND thành phố Đà Nẵng, giữa các ban, ngành của hai địa phương và các bên liên quan trong việc quản lý tổng hợp lưu vực sông, tiến tới hài hòa giữa phát triển kinh tế, an sinh xã hội và an toàn sinh thái, môi trường.

Trong giai đoạn 2017-2022, một trong những thành công dễ dàng nhận thấy nhất của quá trình thử nghiệm mô hình đó là sự tăng cường công tác phối hợp, gắn kết chặt chẽ giữa các bên liên quan đến khai thác, sử dụng, quản lý và bảo vệ tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng. Thông qua hoạt động Ban điều phối, các bên liên quan đã từng bước tìm được tiếng nói chung trong việc bảo đảm khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và phân bổ hài hoà lợi ích sử dụng nước giữa các địa phương, giữa thượng lưu và hạ lưu.

Đồng thời, tăng cường công tác phối hợp ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn, ưu tiên cao nhất vấn đề đảm bảo nhu cầu dùng nước cho sinh hoạt và ứng phó với lũ lụt. Nhờ phối hợp tốt nên tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng đã cơ bản giải quyết được các vấn đề liên quan đến tài nguyên nước trên lưu vực, chủ động ứng phó với các tác hại do nước gây ra trên lưu vực, giảm áp lực lên các cơ quan quản lý tài nguyên nước ở Trung ương.

Hoạt động của Ban điều phối cũng góp phần huy động được kiến thức, kinh nghiệm của các nhà khoa học, người dân và các tổ chức, cá nhân quan tâm. Đặc biệt, thu hút được sự tham gia tích cực, chủ động của lực lượng phóng viên của hai địa phương, hỗ trợ chuyển tải các thông tin về tài nguyên nước, ứng phó với thiên tai đến với cộng đồng sớm nhất, hiệu quả nhất, có tính lan toả cao nhất. Qua đó, giảm đáng kể các căng thẳng, tranh chấp về tài nguyên nước trên lưu vực, thúc đẩy hợp tác để cùng khai thác, sử dụng tài nguyên nước trên lưu vực hiệu quả, tiết kiệm, đa mục tiêu, hài hòa lợi ích giữa các bên, đảm bảo cấp nước an toàn đến cuối mùa cạn và hạn chế thấp nhất các tác hại do nước gây ra.

Bà Đặng Nguyễn Thục Anh, phòng Khoáng sản và Tài nguyên nước, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Nẵng cho biết, căn cứ kết quả giám sát vận hành các hồ chứa thủy điện trên thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn, cơ quan thường trực của Ban điều phối đã tham mưu, đề xuất UBND tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng phương án yêu cầu các hồ xả nước trong trường hợp hạn hán, thiếu nước để đảm bảo cấp nước an toàn cho vùng hạ du.

Một số hoạt động của Ban điều phối lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam Đà Nẵng

Đặc biệt, để ứng phó với tình hình thời tiết nắng nóng cực đoan dẫn đến hạn hán, thiếu nước (điển hình như trong năm 2019, 2020), hai địa phương đã chủ động điều tiết, sử dụng nguồn nước hợp lý, tăng cường xả nước khi cần và ưu tiên tích nước khi nước trên sông dồi dào để dự trữ từ các hồ chứa để đảm bảo ưu tiên hàng đầu cho cấp nước sinh hoạt và nguồn nước tưới cho nông nghiệp. Đồng thời, kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ đạo xả nước khẩn cấp từ các hồ chứa thủy điện để ứng phó với hợp hạn hán, thiếu nước vùng hạ du, đặc biệt là thiếu nước sinh hoạt trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Qua quá trình đúc rút các khó khăn, bất cập từ thực tiễn, hai địa phương đã đồng kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa đổi Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Bên cạnh đó, thống nhất đầu tư hai trạm quan trắc môi trường nước tự động, liên tục trên lưu vực sông Vu Gia nhằm góp phần quan trọng trong việc quan trắc, đánh giá diễn biễn chất lượng môi trường, bảo đảm cung cấp số liệu tin cậy, làm cơ sở cho việc phát hiện và cảnh báo sớm và có các chính sách phù hợp đối với các vấn đề sụt giảm nguồn nước ở hạ lưu, ô nhiễm môi trường, xâm nhập mặn và vận hành của các nhà máy thủy điện...

“Dự án sau khi triển khai sẽ giúp đánh giá hiện trạng, xu thế và diễn biến môi trường phục vụ công tác quản lý, bảo vệ môi trường đối với từng địa phương nói riêng và phục vụ đắc lực cho công tác phối hợp liên vùng, liên ngành giữa tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng nói chung, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển bền vững nguồn nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn”, bà Đặng Nguyễn Thục Anh chia sẻ.

Ngoài ra, trong quá trình thử nghiệm hoạt động của Ban điều phối, nội dung nâng cao năng lực về chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý tài nguyên nước được đặc biệt chú trọng. Thông qua việc tiếp nhận kiến thức tiếp thu được từ các lớp tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật tài nguyên nước, như ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn, bảo vệ tài nguyên nước, ứng phó với biến đổi khí hậu, vận hành hồ chứa thuỷ điện, đã giúp nâng cao năng lực về chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý tài nguyên nước của hai địa phương.

Tiếp tục đưa các hoạt động điều phối đi vào thực chất hơn nữa

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Nẵng Võ Nguyên Chương cho biết, trên cơ sở Chương trình số 01-CTr/TUQN-TUĐN về hợp tác, phát triển giữa thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam, để tiếp tục thực hiện các nội dung hỗ trợ, hợp tác đang triển khai và cụ thể hóa các nội dung hợp tác, phát triển trong thời gian đến trên lĩnh vực tài nguyên môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Nẵng phổi hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam nghiên cứu, xây dựng Thỏa thuận tăng cường phối hợp giữa hai địa phương về quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó với Biến đổi khí hậu lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng trong thời gian đến; và Kế hoạch quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng.

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Nẵng Võ Nguyên Chương phát biểu tại hội nghị

Theo đó, nội dung chính của Thỏa thuận phối hợp là tiếp tục duy trì thể chế liên tỉnh - thành phố để hợp tác, điều phối các hoạt động liên quan tới quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng; tăng cường phối hợp đào tạo, nâng cao năng lực, kiến thức, nhận thức để đáp ứng các yêu cầu thực hiện Quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông và vùng bờ.

Đồng thời, tăng cường phối hợp bảo vệ nguồn nước và môi trường lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng; phối hợp chặt chẽ trong việc điều hòa, phân phối nguồn nước, đảm bảo sử dụng tài nguyên nước trên lưu vực tiết kiệm, hiệu quả. Phối hợp giám sát việc quản lý, vận hành các cống ngăn mặn, giữ ngọt và các hồ chứa nước, công trình điều tiết dòng chảy trên lưu vực để đảm bảo phải tuân theo quy trình, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật bảo đảm phòng, chống xâm nhập mặn.

Đối với Kế hoạch quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng, hai địa phương sẽ thiết lập đối thoại định kỳ liên tỉnh để thống nhất ban hành chương trình, kế hoạch hoạt động hàng năm và đột xuất; giám sát hoạt động khai thác, sử dụng, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nước gây ra trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Tăng cường hệ thống quan trắc, giám sát chất lượng môi trường lưu vực sông và vùng bờ, từng bước đáp ứng nhu cầu cung cấp thông tin kịp thời, chính xác, phục vụ công tác quản lý và điều hành ứng phó các sự cố trên lưu vực sông.

Hai địa phương cũng sẽ phối hợp, kiến nghị thực hiện các biện pháp bảo vệ tài nguyên nước, ứng phó, khắc phục sự cố ô nhiễm nguồn nước, phục hồi nguồn nước bị ô nhiễm, cạn kiệt, với sản phẩm cụ thể là hình thành bản đồ các nguồn thải lớn (có lưu lượng từ 200 m3/ngày đêm) trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn; ban hành phương án ứng phó sự cố ô nhiễm nước trên lưu vực sông Vu Gia Thu Bồn của hai địa phương. Bên cạnh đó, tăng cường, nâng cao kiến thức, nhận thức để đáp ứng các yêu cầu thực hiện Quản lý tổng hợp lưu vực sông và vùng bờ; qua đó, cán bộ các sở, ngành, tổ chức của hai địa phương được tiếp cận kiến thức, kinh nghiệm thực tế về quản lý tổng hợp lưu vực sông, thiết lập chặt chẽ mối quan hệ giữa các cơ quan quản lý với cộng đồng.

Trên cơ sở tiếp thu các ý kiến đóng góp, đề xuất của các chuyên gia, nhà quản lý tại hội thảo, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam Võ Như Toàn đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường hai địa phương, với vai trò là Cơ quan thường trực của Ban điều phối, tham mưu UBND thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam văn bản thống nhất tiếp tục duy trì Ban Điều phối về Quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ QN-ĐN giai đoạn 2022-2025; đồng thời, hoàn thiện nội dung Thỏa thuận, trình UBND thành phố Đà Nẵng và UBND tỉnh Quảng Nam phê duyệt để triển khai thực hiện.

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam Võ Như Toàn phát biểu tại hội thảo

“Đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường hai địa phương sớm tham mưu Ban điều phối ban hành Kế hoạch cụ thể để tổ chức triển khai thực hiện một cách hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm. Kế hoạch phải đảm bảo tính khả thi, cụ thể, rõ ràng, phù hợp với nguồn lực hiện có cũng như có thể huy động được, tranh thủ tối đa sự đóng góp của các bên liên quan, có phân công cụ thể trách nhiệm và tiến độ thực hiện. Bên cạnh đó, tiếp tục phát huy vai trò đầu mối, làm việc với các ban, ngành của Bộ Tài nguyên và Môi trường, các tổ chức trong nước và quốc tế để huy động tối đa các nguồn lực nhằm thúc đẩy hơn nữa các hoạt động về quản lý tổng hợp lưu vực sông và vùng bờ”, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam phát biểu.

Theo Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam Võ Như Toàn, cơ quan thường trực của Ban điều phối cần tập trung, quan tâm chỉ đạo nhanh chóng tháo gỡ, hoàn thiện các thủ tục pháp lý để sớm đưa vào vận hành 2 hệ thống quan trắc môi trường nước tự động liên tục trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn; tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong việc điều tiết vận hành hồ chứa thủy điện trên lưu vực Vu Gia – Thu Bồn trong mùa mưa, lũ năm 2022.

Đồng thời, các chủ hồ chứa trên lưu vực Vu Gia – Thu Bồn cần thực hiện nghiêm túc các quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông VG-TB theo Quyết định số 1865/QĐ-TTg ngày 23-12-2019 của Thủ tướng Chính phủ trong mùa lũ và mùa cạn; cử thành viên tham gia Ban điều phối và cam kết đóng góp ngân sách để tổ chức các hoạt động điều hoà, phân phối tài nguyên nước, phòng, chống, ứng phó với tác hại của nước gây ra trên lưu vực sông trong thời gian đến khi có văn bản đề nghị của Ban điều phối.

Sở Tài nguyên và Môi trường hai địa phương Ký kết tượng trưng Thỏa thuận tăng cường phối hợp giữa hai địa phương về quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng trong thời gian đến; và Kế hoạch quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng trong thời gian đến

“Chúng tôi rất mong các thành viên Ban Điều phối tham gia tích cực vào việc xây dựng nội dung và tổ chức triển khai thực hiện thỏa thuận phối hợp, chương trình, kế hoạch để phát huy hiệu quả hơn nữa những kết quả đã đạt được trong thời gian qua và đưa các hoạt động điều phối đi vào thực chất hơn nữa, đóng góp một cách thiết thực, bền vững, ý nghĩa đối với việc phát triển kinh tế xã hội trên toàn lưu vực và vùng bờ”, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam chia sẻ.

NGÔ HUYỀN