Âu thuyền ở Cù Lao Chàm
Đảo lớn nhất là hòn Lao, nơi tập trung dân cư sinh sống, đảo nhỏ nhất là hòn Khô Con. Trên đảo có nhiều ngọn núi, ngọn cao nhất 517m. Hệ thực vật tương đối phong phú, còn nhiều cánh rừng nguyên sinh với những loại gỗ quý như gõ đỏ, kiền kiền, chò, xoan núi, mây, song… Động vật hoang dã có khỉ, chồn, thỏ, trăn, rắn. Có nhiều loại chim, trong đó có các loại chim biển cư trú. Đặc biệt là loại chim yến, mà tổ của nó là một loại thực phẩm cao cấp, vừa là dược liệu quý. Theo các tài liệu lịch sử, yến sào ở đây được con người tổ chức khai thác từ thế kỷ XVII. Trên đảo còn có miếu thờ ông tổ nghề khai thác yến sào. Hiện nay yến sào Cù lao Chàm được xếp vào loại tốt nhất ở Việt Nam và mỗi năm mang về cho ngân sách thị xã Hội An một khoản ngoại tệ đáng kể.
Nằm cạnh đường hàng hải quốc tế nên Cù lao Chàm đã được các nhà hàng hải, thương nhân phương Đông và phương Tây biết đến rất sớm. Những cuộc khảo sát khảo cổ học của Đại học Quốc gia Hà Nội (5-1998) đã tìm thấy ở đây nhiều mảnh gốm thời Đường (Trung Hoa) có niên đại khoảng thế kỷ VII-X, một số mảnh gốm Islam của vùng Trung Cận Đông khoảng thế kỷ IX-X và nhiều mảnh gốm Chămpa, đồ thủy tinh gia dụng, hạt thủy tinh được chế tác rất tinh vi. Những hiện vật phát hiện phản ánh quan hệ giao lưu buôn bán giữa các quốc gia Đông Nam Á và Trung Cận Đông đã diễn ra ở đây cách nay khoảng 10 thế kỷ. Có thể nơi đây là điểm dừng thuận lợi của tàu thuyền qua lại để lấy nước ngọt, củi đốt, lương thực, hoặc để tránh gió bão và trở thành bến chợ của thương thuyền nhiều nước nằm cách phố cổ Hội An không xa.
Qua hồi ký, bút ký của các lái buôn phương Tây, các nhà truyền giáo, thì quần đảo này được ghi theo mẫu tự Latinh là Pulociam, Pulaucham hay Polochiam. Người Trung Hoa gọi là Chiêm Bất Lao hay Tiêm Bích La. Còn người Việt thì gọi là Cù lao Chàm, có nghĩa là đảo của người Chàm, hay đảo có người Chàm ở (trước đây). Ngay từ “cù lao” cũng là từ vay mượn của ngôn ngữ Mã Lai (có nghĩa là hòn đảo).
Thiên nhiên ở Cù lao Chàm còn giữ được nhiều nét đẹp nguyên sơ (rừng, biển, bãi tắm, suối nước…) chưa bị ô nhiễm bởi con người gây ra, môi trường rất phù hợp cho những “tour” du lịch sinh thái. Cù lao Chàm được Tổ chức Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới (26-5-2009) cùng với mũi Cà Mau.
Cù lao Chàm hiện nay là xã Tân Hiệp thuộc thị xã Hội An, dân số khoảng 3.000 người, sinh sống chủ yếu bằng đánh bắt hải sản.
