Thúc đẩy chuyển đổi mô hình khu công nghiệp theo hướng sinh thái, tuần hoàn

Đây là một trong những hoạt động quan trọng thuộc Dự án “Nhân rộng phương pháp tiếp cận khu công nghiệp sinh thái để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam” (GEIPP Việt Nam), do Chính phủ Thuỵ Sĩ tài trợ thông qua Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO), UNIDO triển khai và Bộ Tài chính làm cơ quan chủ trì, nhằm phổ biến nội dung của Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT, hướng dẫn thành lập khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) Vương Thị Minh Hiếu nhận định, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng lớn, chỉ những nền kinh tế có khả năng thích ứng nhanh, sử dụng hiệu quả tài nguyên và giảm phát thải mới có thể đứng vững. Với tầm nhìn đó, Bộ Tài chính đặt mục tiêu phát triển khu công nghiệp sinh thái là một hướng đi chiến lược, vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa bảo vệ môi trường, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

“Đây không phải là câu chuyện riêng của một ngành hay một địa phương, mà là một nỗ lực chung, nơi Chính phủ kiến tạo chính sách, doanh nghiệp tiên phong đổi mới, và các đối tác quốc tế đồng hành cùng hỗ trợ”, bà Hiếu nhấn mạnh.

Theo bà Hiếu, để chuyển đổi và phát triển các khu công nghiệp sinh thái, việc hoàn thiện khung chính sách làm cơ sở cho việc chứng nhận, đánh giá, giám sát khu công nghiệp là điều rất quan trọng. Vì vậy, Nghị định 35/2022/NĐ-CP đã được ban hành tạo căn cứ pháp lý về các tiêu chí của khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam.

Tiếp theo đó, Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT hướng dẫn chi tiết về thực hiện các tiêu chí của việc thành lập và chuyển đổi khu công nghiệp sinh thái được ban hành tháng 1-2025 đã hoàn thiện khuôn khổ pháp lý rõ ràng để chứng nhận và nhân rộng khu công nghiệp sinh thái trên toàn quốc.

Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài khẳng định, Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT không chỉ là bước hoàn thiện khung chính sách về khu công nghiệp sinh thái, mà còn là công cụ thực thi giúp thúc đẩy Chiến lược công nghiệp bền vững quốc gia trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hiện thực hoá các cam kết quốc tế về giảm phát thải ròng và tăng trưởng xanh. Việc triển khai Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT sẽ góp phần định hướng lại hoạt động đầu tư, sản xuất trong khu công nghiệp theo hướng tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm, và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

“Việc chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí vận hành, nâng cao năng suất và mở rộng thị trường, mà còn giúp Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, thực hiện cam kết trong các Hiệp định FTA thế hệ mới mà VN là thành viên và tuân thủ quy định của các thị trường khó tính, như cơ chế CBAM của EU. Đây là cơ hội để chúng ta vừa nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, vừa khẳng định trách nhiệm với môi trường và cộng đồng”, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài Vương Thị Minh Hiếu chia sẻ.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Trưởng Ban Quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng Trần Văn Tỵ cho biết, vào năm 2015, Khu công nghiệp Hòa Khánh là một trong 3 khu công nghiệp đầu tiên trên cả nước phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) và UNIDO triển khai Dự án thí điểm chuyển đổi theo mô hình khu công nghiệp sinh thái, và đạt được nhiều kết quả tích cực.

Cụ thể, trong giai đoạn 2016-2019, dự án đã hỗ trợ đánh giá Hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn cho 29 doanh nghiệp; hướng dẫn thực hiện 228 giải pháp sản xuất sạch hơn, ước tính giúp các doanh nghiệp tiết kiệm hơn 14 tỷ đồng/năm, giảm gần 50.000 m3 nước thải và trên 5.000 tấn CO­­₂/năm. Giai đoạn 2020-2023, dự án tiếp tục hỗ trợ tư vấn hiệu quả tài nguyên tại 22 doanh nghiệp, triển khai 82 giải pháp sản xuất sạch hơn, ước tính giúp doanh nghiệp tiết kiệm 7,7 tỷ đồng/năm.

“Các con số trên cho thấy phát triển theo mô hình khu công nghiệp sinh thái không chỉ là vấn đề môi trường mà liên quan trực tiếp đến sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp trong thời kỳ mới”, Phó Trưởng Ban Quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng đánh giá.

Đồng thời khẳng định, thành phố Đà Nẵng luôn sẵn sàng là nơi thí điểm các mô hình phát triển mới, với tầm nhìn đầy tham vọng về tương lai được xây dựng trên ba trụ cột gắn kết, hỗ trợ lẫn nhau, gồm: Cảng biển quốc tế Liên Chiểu, Trung tầm tài chính quốc tế Đà Nẵng và Khu Thương mại Tự do Đà Nẵng. Hệ sinh thái tích hợp hiện đại, thông minh và có tính cạnh tranh cao này hứa hẹn tạo ra sức mạnh tổng hợp vượt trội, nâng cao vị thế khu vực và quốc tế của Đà Nẵng. Đây không chỉ là ba dự án riêng biệt, đây là một giải pháp toàn diện, được thiết kế tỉ mỉ nhằm kiến tạo một môi trường liên thông và hiệu quả cho các doanh nghiệp toàn cầu phát triển.

“Chúng tôi cam kết tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Cục Đầu tư nước ngoài triển khai thành công mô hình khu công nghiệp sinh thái tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố. Cùng với đó, chuyển đổi từ tư duy bảo vệ môi trường sang tư duy kinh tế môi trường để tham mưu UBND thành phố ban hành cơ chế phù hợp cấp địa phương nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp chủ động tham gia xây dựng khu công nghiệp sinh thái”, Phó trưởng Ban Quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng Trần Văn Tỵ cho biết.

Từ năm 2014, khi khái niệm khu công nghiệp sinh thái vẫn còn mới ở Việt Nam, các Dự án do UNIDO thực đã tiên phong nghiên cứu, vận động chính sách và thử nghiệm mô hình khu công nghiệp sinh thái tại các khu công nghiệp: Khánh Phú, Gián Khẩu (Ninh Bình), Hòa Khánh (Đà Nẵng), Trà Nóc (Cần Thơ).

Hơn một thập kỷ qua, mô hình khu công nghiệp sinh thái đã chứng minh hiệu quả rõ rệt với những con số ấn tượng về tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải ra môi trường như: tiết kiệm trên 24 ngàn MWh điện/năm; tiết kiệm gần 280 ngàn m3 nước/năm; giảm 139 nghìn tấn CO2 mỗi năm. Tại Việt Nam hiện có khoảng 10 khu công nghiệp đang hoàn tất chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái và 2 khu công nghiệp đã được chấp thuận chủ trương đầu tư phát triển theo mô hình khu công nghiệp sinh thái mới từ khi thành lập.

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà quản lý tập trung thảo luận về các quy định, chính sách có liên quan về chuyển đổi và thành lập mới khu công nghiệp sinh thái và quy trình, thủ tục chứng nhận, hệ thống chỉ tiêu theo dõi, giám sát khu công nghiệp sinh thái. Đồng thời, lắng nghe những kinh nghiệm thực tế trong chuyển đổi khu công nghiệp sinh thái từ các Ban Quản lý địa phương và các nhà đầu tư khu công nghiệp; đây là kinh nghiệm quý báu để các địa phương nhân rộng mô hình trên toàn quốc.

Thông qua hội thảo, các quy định và tiêu chí tại Nghị định số 35/2022/ND-CP và Thông tư Số 05/2025/TT-BKHDT được hiểu rõ hơn, qua đó giúp các cơ quan, ban ngành, các nhà đầu tư khu công nghiệp, cũng như các doanh nghiệp áp dụng thông suốt nhằm đẩy mạnh việc thực hiện chứng nhận khu công nghiệp sinh thái.

Với việc ban hành và thúc đẩy thực hiện Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT, Việt Nam khẳng định cam kết chuyển đổi mô hình khu công nghiệp theo hướng sinh thái, tuần hoàn, hướng tới Net Zero vào năm 2050. Đây là bước hoàn thiện quan trọng trong hệ thống pháp lý và là nền tảng thúc đẩy công nghiệp xanh, hiện đại và bền vững.

NGÔ HUYỀN