Bảo tàng điêu khắc Chămpa Đà Nẵng

Đôi nét về lịch sử: Sự việc được khởi đầu do một công chức ngạch cai trị của Pháp là Charles Lemire, Công sứ tỉnh Quảng Nam. Lemire bắt đầu công cuộc sưu tập vào năm 1891 các tác phẩm điêu khắc Chămpa nằm rải rác ở các ngôi tháp, hoặc các phế tích ở trong tỉnh mà lâu nay ít ai chú ý đến, đem tập trung về Đà Nẵng. Sau 5 năm (1895), bộ sưu tập của Lemire đã lên đến 90 cổ vật bằng đá sa thạch được tập trung ở một khu vườn có nhiều cây tỏa bóng mát ở gần bờ sông Hàn, đây chính là địa điểm mà sau này Bảo tàng điêu khắc Chàm được xây dựng.

Sau bao nhiêu khó khăn về mặt thủ tục hành chính và vấn đề kinh phí, cho đến năm 1915, công trình mới được xây dựng và hoàn thành vào tháng 5-1916 với tên gọi ban đầu “Les Chams au Musée de Tourane” (Người Chàm ở Bảo tàng Đà Nẵng). Ngày 22-6-1918, Toàn quyền Đông Dương Albert Sarraut ký quyết định thiết lập ở Đà Nẵng “Musée de l’Indochine, Section des antiquités Chames” (Bảo tàng Đông Dương, phần các cổ vật Chàm) và quy định đây là bảo tàng khảo cổ học trực thuộc phủ Toàn quyền, dưới sự kiểm soát về chuyên môn của Trường Viễn Đông bác cổ.

Điều hành việc xây dựng bảo tàng, nghiên cứu sắp xếp hệ thống hóa các bộ sưu tập theo niên đại và theo phong cách, là một nhân viên của Trường Viễn Đông bác cổ H.Parmentier. Do đó, khi cơ sở này được hoàn tất và mở cửa đón khách, thì người ta chỉ nhắc đến “Musée H.Parmentier” (Bảo tàng Parmentier), mà quên đi người đặt nền móng đầu tiên cho công trình. Cũng phải thừa nhận rằng sau này chính H.Parmentier đã có công sưu tập, bổ sung, phân loại, sắp xếp một cách khoa học các tác phẩm nghệ thuật phản ánh những nét sinh hoạt, tín ngưỡng, tôn giáo và tài nghệ độc đáo của dân tộc Chăm.

Hiện nay, ở Bảo tàng điêu khắc Chămpa Đà Nẵng có trên 300 cổ vật điêu khắc trên đất nung và đất sa thạch từ thế kỷ thứ VI đến thế kỷ XIII được sưu tập suốt dải đất miền Trung từ Quảng Bình đến Bình Thuận, được trưng bày cùng với những thuyết minh đầy đủ nhất. Đây cũng là bảo tàng điêu khắc Chămpa duy nhất trên thế giới.

Đài thờ Mỹ Sơn E1 tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm - Đà Nẵng

Bảo tàng được thành phố Đà Nẵng đầu tư nâng cấp, diện tích được xây dựng thêm là 1.800m2 (2002 – 2004). Công trình vẫn giữ được phong cách kiến trúc tổng thể và kế thừa bố cục trưng bày ban đầu, song được bổ sung thêm 150 hiện vật mới, trong đó có nhiều hiện vật rất quý như tượng nữ thần bằng đồng.

Hệ thống chiếu sáng, âm thanh, các phương tiện bảo vệ hiện vật được trang bị đồng bộ và hiện đại hơn. Bảo tàng đã bước đầu bố trí chỗ dành cho những người có yêu cầu nghiên cứu đến làm việc thuận tiện.