Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa: Động lực tăng trưởng mới của Đà Nẵng

Động lực tăng trưởng mới

Sự thay đổi không gian sau khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp đã đưa Đà Nẵng bước vào một giai đoạn phát triển hoàn toàn mới. Từ một đô thị trẻ năng động trở thành đô thị sáng tạo đa trung tâm có sự kết nối giữa bản sắc của đô thị di sản và năng lực sáng tạo hiện đại cùng tồn tại và bổ trợ cho nhau. Thành phố không chỉ mở rộng địa giới, mà quan trọng hơn, mở rộng cả nền tảng phát triển. Từ công nghệ – sự kiện – nội dung số đến các giá trị văn hóa – nghề truyền thống – kiến trúc di sản. Đây chính là các điều kiện cốt lõi để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa theo tinh thần Quyết định 2486/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2046.

Trong tiến trình phát triển, Đà Nẵng luôn giữ vai trò trung tâm của khu vực miền Trung về kinh tế, xã hội và văn hóa. Thực hiện tinh thần Nghị quyết 43-NQ/TW, thành phố đang hướng tới mô hình đô thị sinh thái - thông minh, trung tâm đổi mới sáng tạo và thành phố biển mang tầm châu Á vào năm 2045. Trong lộ trình đó, các ngành công nghiệp văn hóa (CNVH) được xác định là một trong những động lực tăng trưởng mới, đồng thời là lĩnh vực quan trọng để củng cố bản sắc, gia tăng sức hút và định vị thương hiệu đô thị Đà Nẵng.

Giai đoạn 2017-2023, công nghiệp văn hóa của thành phố đã đạt được những kết quả khả quan, đóng góp trung bình 4,71% GRDP. Nhiều ngành tăng trưởng nhanh như quảng cáo, điện ảnh, phần mềm – trò chơi giải trí, du lịch văn hóa. Các sự kiện tầm khu vực và quốc tế như Lễ hội Pháo hoa quốc tế Đà Nẵng, Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng... tạo nên dấu ấn đặc trưng, nâng tầm hình ảnh Đà Nẵng.

Tuy nhiên, để CNVH thực sự trở thành một trong các trụ cột phát triển, thành phố cần tiếp tục tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế, nhân lực, hạ tầng, liên kết công - tư và năng lực hội nhập. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xây dựng Kế hoạch triển khai Đề án phát triển các ngành công nghiệp văn hóa thành phố đến năm 2030 trên cơ sở điều chỉnh một số chỉ tiêu và giải pháp nhằm phù hợp hơn với điều kiện phát triển của đô thị Đà Nẵng trong giai đoạn mới.

Trong đó, xác định mục tiêu chung là phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trở thành một ngành kinh tế quan trọng, đóng góp trên 13% GRDP vào năm 2030 và tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội. Đồng thời, đưa Đà Nẵng trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa trọng điểm của cả nước, cạnh tranh khu vực quốc tế, với sản phẩm và dịch vụ đạt tiêu chuẩn quốc tế, đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm văn hóa, quảng bá thương hiệu Đà Nẵng.

Một số chỉ tiêu cụ thể được thành phố đặt ra như, ngành quảng cáo tăng 11-12%/năm, đóng góp 3,4% GRDP. Điện ảnh, phát thanh, truyền hình tăng 19-19,5%/năm và phấn đấu trở thành một trong 3 trung tâm điện ảnh lớn của Việt Nam. Nghệ thuật, game, giải trí tăng 12-12,5%/năm, đóng góp 1,3% GRDP; trở thành một ngành văn hóa kinh tế quan trọng, thúc đẩy sự phát triển bền vững của thành phố. Du lịch văn hóa tăng 11-11,5%/năm, chiếm 8,3% GRDP vào năm 2030.

Tại Hội thảo tham vấn “Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa thành phố Đà Nẵng đến năm 2030”, nhiều chuyên gia cũng đã nhận định, tiềm năng của các ngành điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ... của thành phố Đà Nẵng là rất lớn.

Nói riêng về mảng điện ảnh, Ths. Lý Phương Dung- Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển Điện ảnh Việt Nam nhận định Đà Nẵng là địa phương có nhiều tiềm năng với những lợi thế như cơ cấu dân số trẻ, có trình độ học vấn, yếu tố đảm bảo cho việc sở hữu thị trường khan giả lớn, đa dạng. Cùng với đó là quần thể bối cảnh hiếm nơi nào hội tụ được trong cùng một đơn vị hành chính: Không gian đô thị hiện địa với kiến trúc độc đáo; biển, đảo, bán đảo, hệ sinh thái ven biển; rừng nguyên sinh, núi, cao nguyên; di sản văn hóa vật thể và phi vật thể; làng nghề truyền thống, không gian nông nghiệp- ngư nghiệp, sông nước…

Tuy nhiên để biến tiềm năng thành giá trị kinh tế, thành sản phẩm cụ thể, đòi hỏi phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ số và truyền thông số là yêu cầu bắt buộc để tạo ra những không gian và sản phẩm sáng tạo mới.

Bày tỏ tin tưởng đột phá trong công tác phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, góp phần mang lại giá trị bên vững cho thành phố Đà Nẵng trong tương lai, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thị Anh Thi cho biết, để Đề án “Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa thành phố Đà Nẵng đến năm 2030” đạt được các mục tiêu đề ra, không chỉ phụ thuộc vào tầm nhìn chiến lược mà còn cần có sự chung tay, đồng hành của tất cả các bên liên quan gồm: chính quyền thành phố, các tổ chức văn hóa, doanh nghiệp, cộng đồng sáng tạo và người dân.

“UBND thành phố Đà Nẵng sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi để khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tiềm năng, sức sáng tạo của Nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp; biến văn hóa thực sự trở thành nguồn lực, động lực quan trọng cho sự phát triển của thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới” - Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thị Anh Thi nhấn mạnh.

Định vị công nghiệp văn hóa trong không gian mới

Vai trò của công nghiệp văn hóa đối với phát triển bền vững đã được Đảng và Nhà nước cụ thể hóa bằng nhiều chủ trương quan trọng. Đối với Đà Nẵng, yêu cầu này càng trở nên thuận lợi và ý nghĩa hơn khi thành phố vừa thực hiện bước ngoặt lịch sử: sáp nhập tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng.

Sự kiện này không đơn thuần là điều chỉnh địa giới hành chính mà là sự tái hợp tự nhiên của vùng đất “xứ Quảng” vốn gắn kết bền chặt về lịch sử và văn hóa. Việc cộng hưởng giữa hạ tầng đô thị hiện đại của Đà Nẵng và hệ thống di sản phong phú của Quảng Nam chính là nền tảng vàng để địa phương phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, đặc biệt là du lịch văn hóa-di sản và các sản phẩm sáng tạo.

Ths. Đàm Thị Vân Dung- Viện Nghiên cứu phát triển KTXH Đà Nẵng cho biết, dựa trên kết quả phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội cũng như thách thức cho thấy công nghiệp văn hóa Đà Nẵng sở hữu nhiều lợi thế nổi bật, đặc biệt là hệ sinh thái di sản -văn hóa phong phủ, năng lực hạ tầng – công nghệ mạnh, thương hiệu điểm đến đã được khẳng định, nguồn nhân lực đa dạng cùng nền tảng sáng tạo – khởi nghiệp đang phát triển nhanh. Đây là những điều kiện then chốt để thành phố định vị vai trò mới trong khu vực.

Theo đó, Ths. Đàm Thị Vân Dung kiến nghị về định hướng chiến lược nhằm phát huy những lợi thế của Đà Nẵng trong phát triển CNVH bằng cách kiến tạo “cụm liên kết văn hóa - sáng tạo – du lịch” Đà Nẵng – Hội An – Mỹ Sơn; phát triển công nghiệp văn hóa số “Make in Da Nang"; thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm văn hóa và quảng bá thương hiệu đô thị sáng tạo; quy hoạch lại không gian văn hóa để phân bổ hợp lý các hoạt động; huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa thông qua cơ chế đặc thù; số hóa di sản và tăng cường hệ thống bảo vệ trước rủi ro khí hậu; xây dựng chính sách thu hút và phát triển nhân lực sáng tạo chất lượng cao.

“Những giải pháp này không chỉ hưởng đến việc mở rộng quy mô công nghiệp văn hóa, mà còn đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy quản trị, trong cách thức tổ chức không gian phát triển, trong mô hình liên kết công - tư – cộng đồng và trong việc đặt con người làm trung tâm của quá trình sáng tạo. Đà Nẵng cần xác lập mục tiêu trở thành “thành phố sáng tạo” đúng nghĩa- nơi di sản, công nghệ và đổi mới sáng tạo được vận hành như các trụ cột tương hỗ, tạo ra giá trị văn hóa-kinh tế bền vững”- Bà Đàm Thị Vân Dung nhấn mạnh.

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Phương- Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du Lịch Việt Nam, trong bối cảnh mở rộng sau sáp nhập, Đà Nẵng có thể cân nhắc việc chuyển sang mô hình “đa trung tâm sáng tạo” để khai thác toàn diện lợi thế của thành phố. Trong đó, ở trung tâm Đà Nẵng-Hải Châu, Sơn Trà, An Thượng, một số ngành như quảng cáo, nội dung số, âm nhạc, lễ hội và MICE tiếp tục đóng vai trò “động cơ sáng tạo” của thành phố, tương tự như vai trò của khu vực Gangnam-COEX trong hệ sinh thái sáng tạo của Seoul (Hàn Quốc). Đây là nơi tập trung các nguồn lực công nghệ, truyền thông, dịch vụ và thị trường du lịch quốc tế.

Ba phường thuộc Hội An sau sáp nhập giữ lại vai trò đối trọng, trở thành phân khu di sản định vị bản sắc mới của Đà Nẵng mở rộng. Không gian phố cổ, nghệ nhân, nghề truyền thống, cảnh quan văn hóa và hệ thống thực hành dân gian tạo nên “lõi văn hóa” mà các đô thị hiện đại thường thiếu. Đây là một vị thế rất giống với Kyoto trong vùng Kansai (Nhật bản), nơi di sản nuôi dưỡng sáng tạo đương đại, đặc biệt trong thiết kế, thủ công đương đại và du lịch văn hóa.

Các khu vực phụ cận như Điện Bàn, với điều kiện phát triển cơ sở hậu cần, studio, trung tâm chế tác và logistic sáng tạo, lai tạo thành vùng sản xuất-dịch vụ sáng tạo, đóng vai trò tương tự là cánh tay kéo dài của vùng trung tâm Đà Nẵng. Đây chính là tầng không gian cần thiết để biến những ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm văn hóa có khả năng thương mại hóa.

Nhìn tổng thể, cấu trúc ba lớp không gian này cho phép Đà Nẵng vận hành CNVH như một hệ sinh thái tích hợp, trong đó mỗi khu vực đảm nhiệm một công đoạn trong chuối giá trị sáng tạo, từ cảm hứng di sản, thiết kế, chế tác, sản xuất, truyền thông đến tiêu dùng văn hóa; và ở mỗi công đoạn, thành phố đều có lợi thế cạnh tranh riêng.

Dựa trên những thành công từ mô hình phát triển các ngành công nghiệp văn hóa tại thành phố Bucheon (Hàn Quốc)- nơi được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo về Văn học, GS. Kang Hyun-jong- Trưởng khoa Nhân vật và Hoạt hình, Đại học Yuhan (Hàn Quốc) đã có những chia sẻ kinh nghiệm quý giá. Trong đó sự kết hợp giữa AI và văn hóa, giáo dục sẽ tạo nên hệ sinh thái sáng tạo của thành phố, cùng với đó tận dụng lợi thế, tiềm năng của Đà Nẵng chính là nguồn nhân lực trẻ, tốc độ tăng trưởng đô thị và quyết tâm chuyển đổi số tạo nên điều kiện tối ưu.

GS. Kang Hyun-jong cũng đề xuất những dự án nhằm đổi mới công nghiệp văn hóa như xây dựng công viên nghệ thuật truyền thông bãi biển tương tác đầu tiên trên thế giới tại bãi biển Mỹ Khê với các hình ảnh thần thoại Việt Nam xuất hiện dưới dạng 3D sống động, mang vẻ đẹp kỳ diệu. Biểu diễn trải nghiệm ban đêm tại dãy núi đá Ngũ Hành Sơn; tận dụng các hang động tự nhiên và vách đá của dãy núi đá cẩm thạch để tạo thành nhà hát tự nhiên lớn nhất thế giới…

Trong bối cảnh kinh tế sáng tạo và đô thị sáng tạo đang trở thành xu thế toàn cầu, Đà Nẵng có cơ hội lịch sử để định vị lại vai trò của mình trong hệ thống đô thị quốc gia và khu vực. Nếu triển khai hiệu quả các giải pháp chiến lược đề xuất, Đà Nẵng có thể phát huy được cả chiều sâu di sản lẫn sức mạnh đổi mới sáng tạo, trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa tầm khu vực, đóng góp tích cực vào tăng trưởng bền vững và nâng tầm vị thế văn hóa của Việt Nam trên trường quốc tế.

MAI CHI