Mẹ Nhu - người Mẹ anh hùng

Nhân kỷ niệm 49 năm ngày giải phóng thành phố Đà Nẵng (29/3/1975 – 29/3/2024), chúng tôi đến thăm Khu di tích Mẹ Nhu và 7 dũng sĩ Thanh Khê nằm trong con hẻm K748 Trần Cao Vân (phường Thanh Khê Đông, quận Thanh Khê).

Trong Khu di tích rộng 600 m2 với khuôn viên rợp bóng cây xanh, ông Phạm Phú Chí (74 tuổi, người con trai thứ 5 của Mẹ Nhu) giới thiệu với chúng tôi những tài liệu, hiện vật tiêu biểu liên quan đến Mẹ Nhu và 7 dũng sĩ Thanh Khê.

Bàn thờ Mẹ Nhu

Chúng tôi thành kính thắp nén hương thơm lên bàn thờ, phần mộ Mẹ cùng người thân được chôn cất ở phần đất ngay trước nhà, bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc của thế hệ trẻ với những cống hiến lớn lao của Mẹ, gia đình và đồng đội.

Bộ áo quần Mẹ Nhu đã mặc trong thời điểm bị địch tra khảo. Mẹ anh dũng hy sinh trong buổi sáng lịch sử ngày 26-12-1968

Ít ai biết rằng, nơi yên ả này từng là cơ sở cách mạng nuôi giấu cán bộ ngay trong lòng địch và là nơi chứng kiến trận đánh oanh liệt của tổ biệt động thành khiến quân địch khiếp sợ.

Đĩa sành mẹ Nhu dùng để tiếp cơm cho các cán bộ cách mạng hoạt động tại nhà Mẹ

Sau chiến dịch Tết Mậu Thân năm 1968, thực hiện Chỉ thị của Đặc khu ủy Quảng Đà, các cơ sở cách mạng được dần hình thành trong nội đô. Khu vực Thanh Khê khi ấy trở thành một vùng căn cứ lõm cách mạng ngay cửa ngõ vào thành phố Đà Nẵng.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, 7 dũng sĩ Thanh Khê đã sử dụng chiếc đèn dầu này thắp sáng căn hầm bí mật tại nhà Mẹ Nhu để trao đổi thông tin liên lạc, nắm bắt tình hình hoạt động cách mạng trong nội thành Đà Nẵng

Đêm 23/12/1968, sau trận tập kích vào đồn Bảo An, cầu Phú Lộc của Ngụy, các đồng chí biệt động quận Nhì (nay là quận Thanh Khê, Đà Nẵng) được đưa về trú ẩn tại nhà Mẹ Nhu (tên thật của mẹ là Lê Thị Dãnh) và nhà Mẹ Hiền trong khu phố Thanh Khê (nay là phường Thanh Khê Đông).

Hiện vật của Mẹ Nhu và con trai được lưu giữ tại Khu di tích Mẹ Nhu và 7 dũng sĩ Thanh Khê

Trú ẩn tại nhà mẹ Nhu có 4 người gồm: Lữ Hùng, Nguyễn Thị Tám, Nguyễn Văn Huề, Trần Đình Trung. Còn ở nhà mẹ Hiền có các anh Nguyễn Văn Chi, Ngô Văn Mười, Võ Văn Năm, Nguyễn Văn Phương.

Những người dũng sĩ làm nên chiến công vẻ vang trong cuộc đấu tranh giải phóng quê hương

Nhiệm vụ của đội biệt động là tích cực hoạt động diệt ác, phá kìm, tiêu hao sinh lực của địch; đánh địch bằng mọi cách, tiến lên làm chủ từng khu vực, từng phường, gây thanh thế cách mạng trong quần chúng, chuẩn bị thời cơ nổi dậy.

Ông Phạm Phú Chí giới thiệu hầm bí mật từng nuôi giấu nhiều cán bộ và lực lượng vũ trang cách mạng

Trong vòng chưa đầy 3 tháng, ta đã đánh địch 3 trận, tiêu diệt hơn 100 tên địch và chuyển một số vũ khí vào chôn dấu ở một số cơ sở. Công việc đang tiến hành thuận lợi thì Lữ Hùng (lúc bấy giờ là quận đội phó quận Nhì) đã phản bội, chỉ điểm cơ sở hoạt động hòng lập công với địch.

Sáng 26/12/1968, rất đông quân địch gồm nhiều lực lượng đã bao vây nhà Mẹ Nhu và Mẹ Hiền. Bị địch bao vây bất ngờ, các chiến sĩ biệt động của ta đã nhanh chóng xuống hầm bí mật và sẵn sàng chiến đấu. Lúc này anh Phạm Phú Long, con trai của Mẹ Nhu bị địch bắt tại nhà và tra hỏi dã man, nhưng anh Long vẫn kiên quyết không khai.

Bên trong hầm bí mật

Sau thời gian tra hỏi vẫn không khai thác được gì, chúng bắt anh Long đi và chuyển qua tra khảo Mẹ Nhu, nhưng Mẹ vẫn phản ứng quyết liệt và không khai; chúng đánh, hăm dọa Mẹ và nổ súng vào Mẹ. Mẹ Nhu đã hy sinh ngoan cường để bảo vệ, che chở cho bộ đội.

Lúc này, quân địch hùng hổ tiếp tục tổ chức tìm kiếm và phát hiện hầm, dưới hầm bí mật trong nhà Mẹ Nhu đang có 3 đồng chí là Nguyễn Thị Tám, Nguyễn Văn Huề, Trần Thanh Trung đang ẩn trú, các đồng chí đã bật nắp hầm, tung lựu đạn tiêu diệt địch… và thoát ra khỏi hầm, vừa đánh địch vừa di chuyển về phía nhà mẹ Hiền để phối hợp cùng đồng đội tiếp tục chiến đấu.

Tại nhà Mẹ Hiền cũng đang diễn ra cuộc chiến đấu chống trả quyết liệt của các đồng chí Trần Chi, Nguyễn Văn Mười, Nguyễn Đình Năm, Nguyễn Văn Phương cố thủ trong công sự được chất bằng những bao muối của Mẹ Hiền, để đánh trả quyết liệt.

Phần mộ Mẹ cùng người thân được chôn cất ở phần đất ngay trước nhà

Trải qua nhiều giờ chiến đấu, các dũng sĩ Trần Thanh Trung, Nguyễn Thị Tám, Nguyễn Văn Mười, Nguyễn Văn Phương đã vượt qua vòng vây an toàn, trở về vùng căn cứ. Riêng hai dũng sĩ Trần Chi và Nguyễn Đình Năm trong lúc tìm cách thoát về căn cứ bị địch bắt đưa đi đày cho đến ngày ta giải phóng hoàn toàn miền Nam.

Chỉ với 7 chiến sĩ cùng với sự yểm trợ của nhân dân Thanh Khê đã tiêu diệt và làm bị thương gần 80 tên địch, tự mình phá vòng vây trở về căn cứ an toàn trước sự vây ráp của kẻ thù. Chiến công này gây được tiếng vang lớn, là trận đấu điển hình của lực lượng cách mạng diễn ra ngay trong vùng địch. Trong trận chiến này, Mẹ Nhu và đồng chí Nguyễn Văn Huề đã anh dũng hy sinh.

Năm 1985, trên nền nhà cũ, địa phương xây dựng căn nhà lưu niệm Mẹ Nhu. Đến năm 2009, khu nhà được công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia (theo Quyết định số 4699/QĐ-BVHTTDL ngày 28-12-2009 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và được trùng tu, xây dựng lại.

Nơi yên ả này từng là cơ sở cách mạng nuôi giấu cán bộ ngay trong lòng địch và là nơi chứng kiến trận đánh oanh liệt của tổ biệt động thành khiến quân địch khiếp sợ

Ngày nay, căn nhà lưu niệm Mẹ Nhu thường xuyên đón những đoàn khách đến thăm để được nghe kể lại chiến công của Mẹ và 7 dũng sĩ, rằng với trận đánh đó, ta đã làm nên một huyền thoại, đi vào lịch sử cũng như tâm thức của nhân dân Đà Nẵng trong cuộc đấu tranh giải phóng quê hương.

Chiến tranh đã lùi xa gần nửa thế kỷ nhưng quá khứ vinh quang và hiện tại sôi động trên mảnh đất từng đẫm thấm máu cha ông mãi mãi được khắc ghi không bao giờ phai mờ trong tâm khảm mỗi người dân Đà Nẵng và trong lịch sử dân tộc.

Tượng đài Mẹ Nhu cùng các con mình là 7 dũng sĩ Thanh Khê vẫn sừng sững, uy nghi trên con đường Điện Biên Phủ, cửa ngõ vào trung tâm thành phố

Ngày qua ngày, trên con đường Điện Biên Phủ, cửa ngõ ra vào trung tâm thành phố, tượng đài Mẹ Nhu cùng  7 dũng sĩ Thanh Khê sừng sững, uy nghi và hơn thế họ đã trở thành tượng đài bất khuất giữa lòng dân.

THỦY THANH