Đà Nẵng 2025, một năm nhìn lại - Bài 5: Sẵn sàng đầu tư mạng lưới đường sắt hiện đại

“Thời điểm vàng” làm đường sắt đô thị

Xác định đường sắt đô thị là “xương sống của giao thông công cộng”, thành phố Đà Nẵng hướng đến xây dựng một hệ thống đường sắt đô thị không chỉ là phương tiện kết nối, mà còn là giải pháp bền vững. Các tuyến đường sắt sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, tăng trưởng thương mại, dịch vụ, du lịch, logistics ở khu vực lân cận.

Theo định hướng đến năm 2045, Đà Nẵng sẽ hình thành 16 trục đường sắt đô thị kết hợp MRT và LRT với tổng chiều dài gần 300 km, kết nối Liên Chiểu – cảng biển – khu thương mại tự do, sân bay quốc tế Đà Nẵng, trung tâm thành phố, các khu công nghiệp, khu du lịch đến Hội An, Tam Kỳ và sân bay Chu Lai.

Trong đó, tuyến ưu tiên nghiên cứu đầu tiên là tuyến kết nối sân bay quốc tế Đà Nẵng – Hội An – Tam Kỳ – Chu Lai, chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn 1 (2025–2030) đầu tư tuyến LRT từ sân bay Đà Nẵng đến bãi biển Mỹ Khê dài hơn 7 km và tuyến MRT từ Trường Đại học Việt – Hàn đến ga Đà Nẵng hiện tại dài hơn 17 km. Giai đoạn 2, sau năm 2030, tiếp tục đầu tư tuyến nối Hội An – Tam Kỳ – Chu Lai.

Tuyến ưu tiên thứ hai là tuyến đường sắt kết nối ga đường sắt tốc độ cao quốc gia với ga đường sắt đô thị trung tâm, nhằm phục vụ nhu cầu kết nối nhanh, thuận tiện khu vực trung tâm thành phố khi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam đi vào triển khai.

Việc đầu tư hệ thống gần 300km đường sắt đô thị đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Thành phố định hướng huy động vốn từ nhiều nguồn: đầu tư công, ODA và hình thức PPP. Bên cạnh đó, các khu vực quanh nhà ga sẽ được phát triển theo mô hình TOD – đô thị định hướng giao thông công cộng, vừa tạo nguồn khách, vừa hình thành quỹ đất và nguồn thu tái đầu tư hạ tầng.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Lê Quang Nam cho biết, “Đây không chỉ là một dự án giao thông, đây là công trình của tầm nhìn, thể hiện khát vọng đưa Đà Nẵng vươn lên tầm vóc khu vực, kết nối các khu vực chức năng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và kiến tạo một môi trường sống xanh, sạch, đẹp hơn cho thế hệ mai sau”.

Chủ trương hình thành đường sắt đô thị của Đà Nẵng nhận được sự đánh giá cao và nhiều ý kiến góp ý tâm huyết của các chuyên gia.

Theo ông Nguyễn Cao Minh, Trưởng Ban quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội, Đà Nẵng đang ở thời điểm vàng để xây dựng đường sắt đô thị. Nếu chậm trễ, khi người dân đã quá quen với giao thông cá nhân, việc chuyển đổi hành vi sẽ rất khó. Đây là cơ hội để thành phố bứt phá, thay đổi diện mạo và hình thành văn hóa giao thông hiện đại.

Chuyên gia đường sắt quốc tế Mario Valerio Dattola cho rằng, mỗi đô thị có đặc thù riêng nên không thể áp dụng một mô hình giao thông duy nhất.

Với Đà Nẵng, đô thị có sân bay nằm giữa trung tâm và sông Hàn chia đôi thành phố, ông Mario Valerio Dattola đề xuất ưu tiên các hệ thống vận tải nhẹ như tramway, monorail hoặc tàu điện tự hành để tiết kiệm chi phí, hạn chế tác động cảnh quan và phù hợp hạ tầng hiện hữu.

Đồng bộ cùng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam

Song song với quy hoạch đường sắt đô thị, Đà Nẵng đang tích cực triển khai các phần việc liên quan đến Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam. Đây là dự án trọng điểm quốc gia đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 172/2024/QH15.

Đoạn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam qua Đà Nẵng dài 116,42 km, đi qua 24 xã, phường. Thành phố đã chủ động khởi công các khu tái định cư, ban hành các quyết định phê duyệt dự án thành phần bồi thường, hỗ trợ và tái định cư với tổng mức đầu tư hàng chục nghìn tỷ đồng, bảo đảm tiến độ giải phóng mặt bằng.

Thực tiễn triển khai cho thấy quyết tâm chính trị cao của thành phố trong việc bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, ổn định đời sống, sinh kế và an sinh xã hội.

Thành phố đã phê duyệt 2 dự án thành phần về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam gồm khu vực từ sông Thu Bồn về phía Bắc đến hết ranh giới thành phố và khu vực từ sông Thu Bồn về phía Nam đến hết ranh giới thành phố Đà Nẵng với tổng kinh phí hơn 19 nghìn tỷ đồng.  

Mục tiêu dự án nhằm thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng. Đồng thời, xây dựng các khu tái định cư, khu nghĩa trang nhân dân, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người có đất bị thu hồi theo quy định của pháp luật.

Trước đó, vào giữa tháng 8-2025, thành phố tổ chức lễ khởi công xây dựng Khu tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đi qua phường Điện Bàn Bắc. Dự án có diện tích gần 47.000m², tổng mức đầu tư hơn 76 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách, tiến độ thực hiện từ năm 2025 đến năm 2027.

Khu tái định cư khi hoàn thành không chỉ đáp ứng nhu cầu an cư của các hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án đường sắt tốc độ cao, mà còn tạo nên diện mạo đô thị mới.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Phan Thái Bình đánh giá, “Khi hoàn thành, khu tái định cư sẽ đảm bảo chỗ ở ổn định, văn minh, hiện đại cho người dân bị ảnh hưởng; đồng thời mở rộng không gian đô thị, tạo động lực phát triển mới cho khu vực phía Bắc thành phố”.

Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là dự án trọng điểm quốc gia, với tổng mức đầu tư và khối lượng công việc lớn. Đây cũng chính là giấc mơ, khát vọng nhiều thế hệ, đến nay đã từng bước trở thành hiện thực. Do đó, lãnh đạo thành phố xác định việc giải phóng mặt bằng và bố trí tái định cư phải nhanh, dứt điểm, đúng quy định và có sự đồng thuận của nhân dân. Toàn hệ thống chính trị cần vào cuộc quyết liệt, phát huy tinh thần trách nhiệm cao nhất để hoàn thành nhiệm vụ.

Đường sắt đô thị và đường sắt tốc độ cao không chỉ là những công trình hạ tầng, mà còn là huyết mạch, là động lực cho tầm nhìn chiến lược, khát vọng vươn lên của Đà Nẵng trong giai đoạn phát triển mới.

Khi được triển khai đồng bộ, hiệu quả, các dự án này sẽ góp phần giảm áp lực giao thông đường bộ, nâng cao năng lực vận tải, kết nối không gian phát triển và từng bước đưa Đà Nẵng trở thành hình mẫu trung tâm kinh tế - xã hội lớn của cả nước, động lực phát triển của khu vực miền Trung – Tây Nguyên.

NHÓM PV