Có thể hiểu về chuyển đổi số qua định nghĩa ngắn gọn sau: “Chuyển đổi số là quá trình con người thay đổi cách sống, cách làm việc, và phương thức sản xuất với các công nghệ số”.  Không chỉ thay đổi cách sống của con người, chuyển đổi số thay đổi cả cách làm việc của các tổ chức và doanh nghiệp. 

Ba cấp độ của chuyển đổi số 

Chuyển đổi số là một quá trình lâu dài và phức tạp, và thường được nhìn theo ba cấp độ: (1) Số hoá; (2) Xác định mô hình hoạt động; (3) Chuyển đổi.

• Số hóa (digitization) là việc biến đổi các thực thể (đối tượng, vạn vật) từ dạng vật lý (analog) sang dạng số, tức tạo ra phiên bản số của các thực thể. Bản chất của cấp độ số hoá là biến đổi (conversion). Số hoá cần gắn liền với công nghệ kết nối các thực thể trên Internet (Internet vạn vật), lưu trữ dữ liệu (điện toán đám mây) và bảo vệ sự bất biến, toàn vẹn dữ liệu (blockchain).
• Xác định mô hình hoạt động số (digitalization) là cấp độ trả lời câu hỏi cách sống và cách làm việc sẽ thay đổi như thế nào với các công nghệ số và dữ liệu được số hoá. Đối với các tổ chức hay doanh nghiệp, đó là việc xác định mô hình hoạt động hoặc mô hình kinh doanh. Bản chất của cấp độ này là sáng tạo (creation). Hãy hình dung trong và sau đại dịch Covid-19 này mỗi trường học phải xác định mình sẽ tiếp tục dạy và học online cùng với cách truyền thống thế nào, mỗi doanh nghiệp phải sản xuất và kinh doanh hay quan hệ và giữ khách hàng thế nào; chính quyền các cấp cũng cần dùng các công nghệ số để phát huy được những ưu việt của tổ chức xã hội và phẩm chất của người Việt trong hoạn nạn như đã thấy trong những ngày này. Sau nguy có cơ, và đó là cơ hội cho chuyển đổi số, trong đó tính sáng tạo trong xây dựng mô hình hoạt động sẽ là yếu tố đột phá.
• Chuyển đổi (transformation) là cấp độ các cá nhân, các tổ chức thực hiện thay đổi theo mô hình đã xác định. Đây cần là một quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện, từ lãnh đạo cao nhất đến mọi thành viên của tổ chức, từ xây dựng năng lực số đến văn hoá số, xây dựng lộ trình và kế hoạch, từng bước thay đổi theo lộ trình…

Công nghệ số và dữ liệu

Công nghệ số là một từ chung để chỉ các công nghệ nhằm tạo ra và sử dụng các đối tượng dưới dạng số. Có rất nhiều công nghệ số khác nhau vì mọi lĩnh vực đều dần được số hoá và hoạt động với các thực thể được số hoá (công nghệ Fintech trong ngành ngân hàng hoặc cung cấp công cụ số để thay đổi cách các cá nhân vay mượn, quản lý tiền bạc hoặc để hỗ trợ công nghệ tài chính số cho các định chế tài chính; công nghệ BIM (building information modeling) trong ngành xây dựng nhằm tạo lập và sử dụng mô hình số trong các giai đoạn thiết kế, thi công và vận hành công trình xây dựng hay các công nghệ số cho hội họp và học tập online đã giúp ta những ngày trong dịch Covid-19…)

Trong thập kỷ vừa qua các lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI), Điện toán đám mây, Internet vạn vật, Blockchain, mạng không dây thế hệ mới (5G)… có nhiều đột phá, đang và sẽ tạo ra nhiều công nghệ số quan trọng cho chuyển đổi số. Các công nghệ số thường không dùng độc lập vậy nên việc liên kết các công nghệ số cần thiết sẽ tạo nên sức mạnh công nghệ tổng hợp cho chuyển đổi số. 

Trong “nguy” có “cơ”

Mỗi ngày trôi qua chúng ta đang phải nhìn nhận và chống chọi với những đảo lộn Covid-19 bất ngờ gây ra. Hầu hết nền kinh tế bị xáo trộn, đứt gãy và nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu rất lớn. Việt Nam không tránh khỏi nền kinh tế cũng bị tác động mạnh, và sẽ ảnh hưởng hơn rất nhiều nếu như khủng hoảng kinh tế toàn cầu xảy ra. 

Giãn cách xã hội làm nhịp sống của con người chậm lại. Ngoài những con người “stay at work” tuyến đầu ngày đêm chống dịch, phần đông chúng ta “stay at home” để bảo vệ mình và an nguy của toàn xã hội. Dù dịch Covid-19 có làm toàn cầu rúng động thì chuyển đổi số vẫn đang khách quan diễn ra hàng ngày. Các ngành nghề đang chuyển đổi số mạnh mẽ chắc chắn sẽ chuyển đổi mạnh hơn nữa, thích ứng nhanh hơn nữa và hoàn toàn tự tin có thể vượt qua cơn bão này.

Còn chúng ta thì sao?

Bên cạnh việc tập trung phát triển các nền tảng giám sát, truy vết lây nhiễm hay nền tảng giao dịch cho các hoạt động trực tuyến, rất cần tiến hành phân tích dịch tễ học dựa trên dữ liệu thu thập hàng ngày để có cơ sở ra các quyết định về thời gian giãn cách xã hội, về cân bằng giữa phòng chống dịch với sản xuất ở các ngành nghề hay địa phương. Từ trong dịch Covid-19 các công nghệ phân tích dữ liệu tiên tiến có thể đóng góp vào việc xây dựng các mô hình, thu thập dữ liệu trong và ngoài nước để tính toán và đưa nhiều kịch bản định lượng khác nhau khi tái khởi động nền kinh tế ngay sau dịch bệnh.