Giới thiệu Danh nhân Quảng Nam Đà Nẵng

Từ năm 1306 là năm hai châu Ô và Lý (trong đó có một phần đất Quảng Nam ngày nay) được nhập vào bản đồ Đại Việt, Quảng Nam – Đà Nẵng bắt đầu giữ vị trí quan trọng trong tiến trình lịch sử của dân tộc.

Danh nhân

Ý KIẾN CỦA BẠN

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

Chưa có bình luận ý kiến bài viết!

CÁC TIN KHÁC

Nguyễn Văn Thoại (1761 - 1829)

Ông Ích Đường (1890-1908)

Lê Thị Dãnh (? - 1968)

Một vài mẩu chuyện về cụ Huỳnh Thúc Kháng

Niên biểu Phan Châu Trinh (1872-1924)

Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947)

TIN ĐỌC NHIỀU

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=e898279d-ccdb-41e9-9438-a410f2f62c2e, id=664160, resourcePrimKey=664161, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Mon Jun 08 07:06:21 ICT 2020, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=664159, version=1.0, urlTitle=nguyen-van-thoai-1761-1829-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> </head> <body> <img width="250" height="188" src="https://danang.gov.vn/images/images/Nam%202012/Thang%203/Nguyen%20Van%20Thoai.JPG" alt="" /> Năm 16 tuổi (1777), đầu quân theo Nguyễn Ánh sang Bangkok (Thái Lan), về nước dẫn quân đi đánh Tây Sơn, làm Khâm sai cai cơ, rồi Khâm sai thống binh cai cơ, được phong tước Hầu (nên về sau thường gọi là Thoại Ngọc Hầu). Năm 1789, làm Phó quản doanh được thăng Khâm sai thượng đạo bình Tây tướng quân. Năm 1799, được cử đi công cán ở Viên Chăn (Lào). Sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi vua (1802), ông được thăng Khâm sai thống binh cai cơ trông coi việc ở Bắc Thành, rồi lãnh Trấn thủ Lạng Sơn. Được điều đi làm Trấn thủ Định Tường, rồi được cử làm Thống quân biền binh bảo hộ Cao Miên. Năm 1818, được bổ làm Trấn thủ Vĩnh Thanh (nay là Long Xuyên - Cần Thơ). Tại đây, ông cùng quan quân sở tại thiết kế và điều hành dân binh đào kênh Đông Xuyên (ở Long Xuyên). Kênh này sau khi hoàn thành được đặt tên là Thoại Hà. Năm Minh Mạng thứ nhất (1820), ông điều khiển 80.000 nhân công làm việc trong 5 năm liền (1820-1824) để đào con kênh nối Châu Đốc với Hà Tiên, dẫn nước ra biển phía Tây. Đây là công trình lớn do ông thiết kế và chỉ huy thành công, đã mang lại kết quả to lớn trong công cuộc khai phá miền Hậu Giang. Nhân dân vui mừng, triều đình hoan hỉ. Vua Minh Mạng ban sắc đặt tên kênh này là Vĩnh Tế hà (tên của vợ ông Châu Thị Vĩnh Tế) và đặt tên cho ngọn núi nhìn xuống con kênh là Thoại Sơn (tên nôm là núi Sập). Nguyễn Văn Thoại còn có công mộ dân khẩn hoang ở vùng An Hải, Châu Đốc, biến vùng đất hoang vu nơi biên giới thành trù phú, dân cư ngày một đông đúc, an vui. Nguyễn Văn Thoại là một nhân vật tài kiếm văn võ, một nhà hoạt động chính trị ngoại giao xuất sắc, (hai lần được cử làm Bảo hộ Cao Miên), khi sang Viên Chăn, lúc được cử ra giải quyết vấn đề biên giới phía Bắc (Lạng Sơn), khi về trấn ngự biên giới Tây Nam. Ông còn là doanh điền, một nhà hoạt động kinh tế có tầm nhìn chiến lược và có đầu óc tổ chức giỏi. Ông mất ngày mồng 6 tháng 6 năm Kỷ Sửu tại nhiệm sở Châu Đốc, thi hài được an táng bên chân núi Thoại Sơn. Tưởng nhớ công lao và sự nghiệp của ông, nhân dân lập lăng thờ. Lăng Thoại Ngọc Hầu được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích văn hóa - lịch sử cấp quốc gia. Tại phường An Hải, quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, đền thờ Thoại Ngọc Hầu được xây dựng rất khang trang. Ghi nhận những đóng góp của ông, chính quyền thành phố Đà Nẵng đã quyết định đặt tên một con đường mang tên Nguyễn Văn Thoại dài 2.010m, rộng 8m, từ ngã tư đường Ngô Quyền đến nhà khách của Quân khu V (thường gọi là T.20), chạy dọc ven theo bãi tắm Mỹ Khê đến giáp đường Nguyễn Công Trứ. Cổng TTĐT thành phố   </body></html>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=true, smallImageId=0, smallImageURL=/images/image/2148022.JPG, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012}

Nguyễn Văn Thoại (1761 - 1829)

Ông quê làng Bắc Mỹ An, huyện Diên Phước, trấn Quảng Nam, nay là phường Bắc Mỹ An, quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng. Tên thật là Nguyễn Văn Thụy, do kỵ húy mà đổi là Thoại. Thời niên thiếu, Nguyễn Văn Thoại cùng gia đình di cư vào Nam đời chúa Nguyễn Phúc Khoát (1738-1765), sống tại làng Thới Bình, trên cù lao Dài, nay thuộc huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=07dbcfc4-5d5d-47c7-bb0d-a2c6b4d64b76, id=668850, resourcePrimKey=668851, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=668849, version=1.0, urlTitle=nien-bieu-phan-chau-trinh-1872-1924-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> </head> <body> I. Thời niên thiếu và học tập: -1872 : Phan Châu Trinh sinh ngày 9/9 tại làng Tây Lộc, huyện Tiên Phước, nay là xã Tam Phước huyện Tam Kỳ tỉnh Quảng Nam. -1873 : Ngày 20/11 Pháp chiếm Hà Nội lần thứ nhất- Nguyễn Tri Phương tuẫn tiết. -1874 : Ngày 15/3 Hòa ước Giáp Tuất -1881 : Phan Châu Trinh bắt đầu đi học với thầy đồ trong làng -1882 : Pháp chiếm Hà Nội lần hai- Hoàng Diệu tuẫn tiết -1883 : Thuận An thất thủ- Hòa ước Quý Mùi -1884 : Hòa ước Giáp Thân công nhận sự “bảo hộ” của nước Pháp đối với Trung và Bắc kỳ -1885 : Kinh thành thất thủ, vua Hàm Nghi xuất bôn, phong trào Cần Vương khởi phát. Phan Châu Trinh bỏ học theo cha vào núi tham gia Nghĩa hội. -1887 : Thân sinh Phan Châu Trinh mất, Nghĩa hội thất bại, Phan Châu Trinh trở về làng. -1888 : Bắt đầu đi học lại -1892 : Kết giao với Huỳnh Thúc Kháng -1894 : Phan Châu Trinh đi thi hương lần đầu được vào trường nhì. Trung – Nhật chiến tranh -1896 : Lấy vợ -1897 : Đi thi hương hỏng trường ba, sinh con đầu lòng là Phan Châu Dật -1898 : Vào trường tỉnh học với cụ Mã Sơn Trần Đình Phong, kết giao với Trần Quý Cáp, Ngũ phụng tề phi Quảng Nam ở khoa thi hội. Trung Hoa có chính biến Mậu Tuất -1900 : Đỗ cử nhân. Ở Trung Hoa liên quân Anh- Pháp vào Bắc Kinh -1901 : 29 tuổi, đỗ Phó bảng II. Thời kỳ hoạt động trong nước: -1903 : Làm Thừa biện Bộ Lễ ở kinh đô Huế. Học Tân học -1904 : Giao thiệp với Phan Bội Châu và Nguyễn Thành. Chiến tranh Nga- Nhật. Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp đều thi đỗ tiến sĩ. Phan Châu Trinh từ quan. -1905 : Phan, Trần, Huỳnh nam du. Sáng tác bài thơ Chí thành thông thánh. -1906 : Phan Châu Trinh ra Bắc, đến Nghệ Tĩnh, Hà Nội, Yên Thế, kết giao với Ngô Đức Kế và nhóm sĩ phu Đông Kinh Nghĩa Thục, đàm đạo với Hòang Hoa Thám. Sau đó ông sang Tàu gặp Phan Bội Châu ở Quảng Châu rồi cùng Phan Bội Châu sang Nhật Bản. Từ Nhật về cụ viết Thư gửi Chính phủ Pháp tại Đông Dương. -1907 : Hoạt động vận động Duy tân tại Quảng Nam. Diễn thuyết tại Đông Kinh Nghĩa Thục Hà Nội. -1908 : Đông Kinh Nghĩa Thục bị đóng cửa. Phong trào chống thuế ở Trung Kỳ. Phan Châu Trinh bị bắt tại Hà Nội, giải về Huế rồi đày ra Côn Lôn -1910 : Được tha nhờ sự can thiệp của Hội Nhân quyền tại Pháp nhưng bị an trí tại Mỹ Tho. Cụ xin đi Pháp III. Thời kỳ hoạt động ở Pháp -1911-1914 : Đấu tranh với Chính phủ Pháp đòi trả tự do cho các nhân sĩ Việt Nam và cải cách chế độ thuộc địa. Viết điều trần gửi Hội Nhân quyền, Trung kỳ dân biên thủy mạt ký, Đông dương chính trị luận, Pháp Việt hiệp hậu chi tân Việt Nam, truyện thơ Giai nhân kỳ ngộ… Giao thiệp với Nguyễn Tất Thành (Nguyễn Ái Quốc) - 1914 : Chiến tranh Pháp- Đức. Bị giam ở ngục Santé 9 tháng. Sáng tác Santé thi tập - 1915-1922 : Ra tù, làm ăn sinh sống và họat động chính trị. Từ 1917 trở đi giao thiệp rất mật thiết với Phan Văn Trừong và Nguyễn Ái Quốc. - 1918 : Hòa nghị Versailles, Nguyễn Ái Quốc gửi yêu sách của các dân tộc thuộc địa. - 1922 : Hội chợ thuộc địa Marseille, Phan Châu Trinh gửi thư thất điều cho vua Khải Định. - 1925 : Về nước cùng Nguyễn An Ninh. IV. Những năm tháng cuối. - 1925 : Diễn thuyết tại Hội Thanh niên Sài Gòn về Quân trị chủ nghĩa và dân trị chủ nghĩa, Đạo đức và luân lý Đông tây. - 1926 : Ngày 24/3 từ trần hồi 9h30 tối tại Sài Gòn sau một thời gian lâm trọng bệnh. Toàn dân cả nước thương tiếc và để tang. Cổng TTĐT thành phố   </body></html>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012}

Niên biểu Phan Châu Trinh (1872-1924)

Mối quan hệ giữa cụ Huỳnh Thúc Kháng với Bác Hồ

Có thể nói rằng từ lúc mới bước vào con đường cứu nước, cứu dân cho đến trước Cách mạng Tháng Tám-1945, cụ Huỳnh Thúc Kháng vẫn luôn theo đuổi chủ nghĩa dân quyền đi theo lối cách mạng công khai- và chỉ muốn dựa vào cải cách để đưa đất nước tiến lên, mà công việc trước mắt- theo cụ, là phải lo việc "vớt chìm chữa cháy" trong tình trạng đất nước "vàng đá hỗn hào!tai mắt lầm lạc". Dầu rằng trong khoảng thời gian ấy, càng về giai đoạn sau, nhất là sau khi báo Tiếng dân bị đóng cửa thì cụ càng thất vọng với đường lối mà mình đã đi.

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=42d574f6-0dfc-48e6-9201-af172bdb99f1, id=650866, resourcePrimKey=650867, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Tue Mar 20 00:00:00 ICT 2012, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=650865, version=1.0, urlTitle=mot-vai-mau-chuyen-ve-cu-huynh-thuc-khang-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> </head> <body> 1. Người có trí nhớ tuyệt vời: Ngay từ nhỏ, cậu bé Huỳnh Hanh (về sau, trong khoa thi Hương năm Canh Tý 1900 đổi tên thành Huỳnh Thúc Kháng) đã nổi tiếng là có trí nhớ đặc biệt. Huỳnh Hanh bắt đầu đi học từ năm 8 tuổi. “Nhà nghèo, không sách, nhưng nhờ có tiếng thông minh, đọc sách nào thì nhớ quyển ấy” (tự truyện của cụ Huỳnh, trang 11). Năm lên 11 tuổi, theo học với cậu là Tế tử Nguyễn Đình Tựu, Huỳnh Hanh học thuộc rất nhanh các sách cậu dạy “thập ngũ Quốc phong cùng Nhã, Tụng đều thuộc làu” (tự truyện trang 13). Càng lớn trí nhớ của Huỳnh Thúc Kháng càng tuyệt vời. Trong hồi ký “Nhớ nghĩ chiều hôm” cụ Đào Duy Anh nhận xét rằng: “Trí nhớ của cụ (tức Huỳnh Thúc Kháng) thì đặc biệt, bài văn đọc qua một lần là nhớ, hỏi đến sách xưa thì cụ biết ngay rằng câu ấy, đoạn ấy là ở chỗ nào mà giở ngay ra cho người ta xem” (Hồi ký trang 22). Nhận xét đó quả là không ngoa tí nào. Bởi vì mọi người đều biết rằng khi bị bắt đi đày ở Côn Lôn, cụ Huỳnh đã thủ sẵn một cuốn Lecture-languge, một cuốn từ điển Pháp- Việt của Trương Vĩnh Ký và một quyển ngữ pháp grammaire. Lúc ngồi tù ở Côn Đảo cụ còn mua thêm cả cuốn l’Histoire nationale Francaise để đem ra đọc vào những giờ nghỉ trưa, khiến cho số tù hình sự phải phàn nàn: “Tụi quan to ở nhà cha mẹ cho đi học không lo học, nay ra tù học cái gì phá giấc ngủ người ta”. Thế mà chỉ sau một thời gian, Huỳnh Thúc Kháng đã học thuộc lòng cả cuốn từ điển Pháp-Việt, và được ra làm việc ở nhà giấy nhờ biết…Pháp văn! Điều này càng khiến cho số tù thường phạm lấy làm lạ, lại bảo nhau : “Té ra học trong tù mà cũng làm việc nhà giấy được kìa!”. Từ đó, họ không mắng chửi nữa, lại có người sắm giấy bút để học. Sau khi đọc xong cuốn “Thi tù tùng thoại” dày 272 trang (do nhà Nam Cường xuất bản năm 1951), ghi lại những sự kiện diễn ra ở Côn Lôn trong suốt 13 năm ngồi tù của Huỳnh Thúc Kháng, chúng ta càng kinh ngạc trước trí nhớ phi thường của cụ. Lời cuối sách cụ ghi rõ: “Bản Thi tù tùng thoại trên chính tự tôi tai nghe mắt thấy, chép trong trí nhớ được hoàn toàn- có lầm chăng một đôi chữ” Nhân đây, chúng tôi xin ghi lại một giai thoại về trí nhớ tuyệt vời của Huỳnh Thúc Kháng khi cụ còn là cậu bé Huỳnh Hanh Nhân dân địa phương kể rằng: Vào một hôm cuối đông, cũng như nhiều nhà khác, gia đình Huỳnh Hanh bắt tay vào dọn dẹp nhà cửa, lau rửa đồ thờ phụng chuẩn bị đón xuân. Để cho trong nhà thêm vẻ khang trang, cụ Huỳnh Tấn Hữu đưa tiền bảo Huỳnh Hanh xuống chợ huyện mua một cuốn lịch về treo. Hanh vâng lời cha ra đi từ sáng sớm, mãi tới trưa mới về nhưng trong tay không có tờ lịch nào cả mà chỉ toàn tranh ảnh Tứ Quý. Thấy con không làm theo lời mình bảo, cụ Hùynh Tấn Hữu giận lắm. Đoán biết ý cha, Hanh thưa trước “Thưa cha, con đã sẵn một tấm lịch cho cha”. Nói xong Hanh vào bàn lấy giấy cắt xén ngay ngắn rồi chăm chú viết lại y như cuốn lịch mà cậu đã xem kỹ trong một tiệm bán hàng tết ở chợ 2. Tiếng cười của nhà chí sĩ -Tiếng cười xem thường uy vũ: Huỳnh Thúc Kháng là một người “uy vũ bất năng khuất”. Trong tự truyện, ông kể rằng: khi ông đang vận động thành lập thương hội ở Hội An thì phong trào xin giảm sưu thuế đã nổ ra. Biết mình không tránh khỏi liên lụy nên ông đã tránh về quê nhà tại Thạnh Bình. Ngay sau đó, quan binh Pháp-Nam đã kéo đến bắt ông. Nhưng, “để bắt một chàng thư sinh tay trơn chân trần, phải dùng đến một đề đốc tỉnh, hai quan đồn binh, lại đèo hai chục lính tập, chia đường lục đục kéo đến, xem tôi như một lãnh tụ dân đảng nào, một địch tướng, phòng có việc gì xảy ra bất trắc chăng”. Thấy vậy Huỳnh Thúc Kháng vẫn “có thái độ thản nhiên, cười nói như thường” ! (Tự truyện trang 29) -Tiếng cười đồng chí: Lúc xảy ra vụ chống thuế Trung Kỳ, Phan Châu Trinh đang ở Hà Nội liền bị bắt giải về Huế kết tội mưu loạn đày ra Côn Đảo. Ngày 28 tháng 8 năm ấy (1908) Huỳnh Thúc Kháng cùng 26 người nữa cũng bị đày ra Côn Đảo. Cũng như Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng bị kết tội mưu loạn đày ra Côn Lôn ngộ xá bất nguyên. Tại đây, Phan Châu Trinh và Huỳnh Thúc Kháng đã gặp nhau. Trong giây phút gặp gỡ đầu tiên giữa đảo, hai ông chỉ nhìn nhau… cười! Chẳng cần hỏi “vì sao lại phải đến Côn Lôn”. Huỳnh Thúc Kháng đã ứng tác hai câu thơ: Tóc tơ bạc phơ răng bác rụng Gặp nhau không nói, ngó nhau cười! Quả là tiếng cười lạc quan của những người đã cảm thông nhau một cách sâu sắc -Tiếng cười xem thường danh lợi: Năm 1921, Huỳnh Thúc Kháng ra tù. Thực dân Pháp và Nam triều nghĩ rằng, với 13 năm tù đày gian khổ đã làm nhụt chí nhà nho yêu nước Huỳnh Thúc Kháng. Nhưng chúng đã lầm. Năm 1923, Khải Định dùng ngón “khôi phục hàm tiến sĩ hàn lâm viện biên tu cho Huỳnh Thúc Kháng, đồng thời sai Nguyễn Bá Trác và Phạm Quỳnh Lâm trung gian đem thư của khâm sứ Pasquire đến mời ông ra soạn bộ Hán Việt từ điển. Huỳnh Thúc Kháng đến Kinh gặp khâm sứ Pasquire để nói rõ nội tình ngoại thể Đông Dương và chính sách bảo hộ của thực dân Pháp. Nhưng khi Pasquire đem chức quan ra nhử, cụ liền nghiêm sắc mặt nói: “Tôi là một quốc dân Việt Nam, đã thăm dò rõ việc dân, nên phải nói rõ, còn việc làm quan chẳng phải là điều sở nguyện!”. Sau bốn tiếng đồng hồ ngồi nói chuyện, Huỳnh Thúc Kháng “cười một cái, cáo biệt” (Tự truyện trang 43) Rồi cả Phạm Liễu, người bạn đồng châu, từng ở trong số “Quảng Nam tứ hổ”, lại vốn có chân trong “Ngũ phụng tề chi” cũng đem chuyện quan trường ra nói với Huỳnh Thúc Kháng  nhưng cụ chỉ cười mà trả lời “việc ấy ở ngoài sự mộng tưởng của tôi” Đến khi có chỉ bổ ông vào làm quan tại cổ học viện, trong đó ghi rõ lương mỗi tháng 60 đồng, nhằm đánh vào sự nghèo túng của ông nhưng ông đã viết đơn từ chức, trong có câu: “Ngày trước từ chức giáo thọ Điện Bàn, đã sinh ra lụy tới thân gia, nay nhận chức thuộc viên tại cổ học, còn mặt mũi nào? Chỉ vì 60 đồng bạc lương, đem cán bút cùn mơ mộng cảnh hoa tàn còn trổ lại, nhìn lại trên 13 năm tù đày sống thừa, hai mái tóc rối bù, há dám thò đầu ra khỏi núi?” (Tự truyện trang 47) Sau những lần khước từ trên của Huỳnh Thúc Kháng, thực dân và Nam triều biết rằng không thể đem mồi danh lợi ra nhử một con người “phú quý bất năng dâm” như ông. 3. Thơ mừng đám rước tuyển sinh: Huỳnh Thúc Kháng là người “cả đời không cần danh vị, không cần lợi lộc, không cần làm giàu”. Vì vậy mà cụ rất ghét những kẻ bon chen danh lợi. Có lần, một người ở làng Tứ Chánh đỗ tuyển sanh (tương đương lớp 3 hiện nay) đã tổ chức đón rước ầm ĩ nhằm phô trương học lực của mình. Thấy vậy, cụ Tiến sĩ Huỳnh Thúc Kháng liền viết ngay một bài thơ đem dán trước cổng nhà: Tuyển sanh Tứ Chánh rước ra bề Đánh trống từ Nha đánh trở về Ba ngọn cờ xài bay xấp xí Vài con ngựa ốm chạy xàng xê Thầy cha dạy sinh làng có bụng Khen ai khéo tập một đoàn mê Khi đến ngang ngõ nhà Huỳnh Thúc Kháng, thấy bài thơ vẽ lên cái “khí thế” đám rước mình như vậy, cậu tuyển sanh xấu hổ quá, bèn cho người đến lén bóc ngay bài thơ. 4. Quẳng quan tri huyện xuống đất: Trước năm 1917, các huyện Trà My, Tiên Phước và Tam Kỳ đều thuộc huyện Hà Đông. Có lần tri huyện là Tôn Thất Củng hành hạt đến các xã. Đến đâu y cũng bắt dân chúng đón rước phục dịch. Khi đến Thạnh Bình, lính lệ thấy một nông dân trên đường gọi lại bảo cáng quan. Người nông dân ngoan ngoãn vâng lời. Nhưng không ngờ, mới cáng được một đoạn anh đã…quẳng quan xuống đồng, nói: -Ăn cái đếch chi mà nặng dữ rứa. Ki lính lệ xông vào người nông dân thì cũng là lúc quan huyện lồm cồm bò dậy, và sững sờ người nông dân cáng mình chính là Minh Viên Tiến sĩ! 5. Câu đối mừng quan tri huyện: Lúc mới đến nhận chức tri huyện Tiên Phước, một huyện từng có 3 Phó bảng và 1 Tiến sĩ cùng nhiều nhân vật kiệt hiệt khác, Bửu  Bảo tỏ ra tự đắc lắm. Thời gian này, cụ Huỳnh vừa mãn tù về sống tại quê nhà, liền được Bửu Bảo mời đến huyện đường để “tâng bốc” -Thưa ngài, tôi rất vinh dự khi được về cai quản một huyện có vị tiến sĩ hán học (ý Bửu Bảo muốn nói y cai quản cả Huỳnh Thúc Kháng) Bửu Bảo còn xin Huỳnh Thúc Kháng một vế đối dán trước cổng huyện đường để mừng tân quan. Biết Bửu Bảo ngạo mạn, Huỳnh Thúc Kháng bỏ ra ngoài một lát rồi quay lại bảo: -Được, tôi đi đái đã nghĩ ra được vế đối rồi. Quan bảo lính đem giấy bút ra đây.- Khi giấy bút đã được đặt lên bàn, Huỳnh Thúc Kháng cất tiếng đọc và bảo người viết lại vế đối. Tích Phước Tài Đa thành Phú Hữu Đại Đồng Thọ Đức đắc Bình An Mới nghe qua, nội dung vế đối thật hay, nhất là Huỳnh Thúc Kháng đã ghép tên làng của 4 tổng thuộc huyện Tiên Phước để nói lên những đức tính quý báu của người dân trên quê hương này: Chăm lo việc phúc, nhiều tài, giàu có, rộng lượng nên hưởng đức và được sống yên ổn. Nhưng khi nghĩ đến ý nghĩa của một vế đối mừng tân quan, Bửu Bảo mới tái mặt. Thì ra, quan muốn được yên thân hưởng đức ở huyện này thì phải có những đức tính như trên . Nếu không thì …liệu chừng! Cổng TTĐT thành phố </body></html>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012}

Một vài mẩu chuyện về cụ Huỳnh Thúc Kháng

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=bf7afe34-0e1e-49bd-a826-a9ec36afe7d5, id=590702, resourcePrimKey=590703, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Tue Mar 20 00:00:00 ICT 2012, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=590701, version=1.0, urlTitle=huynh-thuc-khang-1876-1947-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> </head> <body> Cụ nổi tiếng thông minh học giỏi nhớ lâu, 15 tuổi kết giao với Phan Chu Trinh, 18 tuổi kết giao với Trần Quý Cáp. Năm 1900, Cụ đậu giải Nguyên, năm 1904 đậu Tiến sĩ, trở thành một trong “tứ hổ” Trung Kỳ nổi tiếng thời ấy. Thời gian thi học ở kinh đô Huế, qua người bạn thâm giao Phan Châu Trinh lúc ấy đang làm quan ở Bộ lễ Huỳnh Thúc Kháng có dịp tiếp xúc với các nho sĩ tân học có tư tưởng cách mạng như Phan Bội Châu, Đào Nguyên Phổ… được đọc Tân Thư và hấp thụ tư tưởng văn minh dân quyền. Vốn không ham quan tước, lại chịu ảnh hưởng tây học nên sau khi thi đõ đại khoa, Huỳnh Thúc Kháng không ra làm quan mà cũng như Trần Qúy Cáp, cụ trở về làng ẩn cư. Năm sau, 1905, Phan Châu Trinh từ quan rồi cả ba cụ cùng làm một cuộc Nam du xem xét tình hình, đề xướng tân học. Lúc đi ngang tỉnh Bình Định, gặp kỳ khảo hạch thí sinh, cụ Huỳnh làm bài phú Lương Ngọc danh sơn nội dung mạt sát khoa cử, cổ xúy tân học, vang dội một thời. Từ cuộc Nam du trở về cụ Huỳnh chuyên lo vận dụng nhân dân thay đổi lối sống, mặc âu phục, cắt tóc ngắn, cùng các thân sĩ chung sức lập các hội buôn, hội nông, hội trồng quế, xây trường học, thư viện.  Cụ đến khắp các địa phương trong tỉnh diễn thuyết, hô hào Duy Tân. Năm 1908, vụ kháng thuế nổ ra ở Quảng Nam rồi lang rộng các tỉnh miền Trung, cụ Huỳnh cùng thân sĩ các tỉnh bị thực dân Pháp và triều đình Huế bắt đày ra Côn Đảo với án chung thân… Cuộc đời 13 năm Côn Đảo của cụ sau đó là cả một quá trình rèn luyện trong nhà tù mà cụ gọi là “ trường học thiên nhiên” khắc nghiệt. Khi cụ ra khỏi tù thì tình hình trong nước và thế giới đã có nhiều thay đổi. Chính phủ bù nhìn Nam triều và thực dân Pháp nhất là toàn quyền Pasquier nhiều lần tìm cách mua chuộc lôi kéo cụ ra công tác với chúng nhưng Huỳnh Thúc Kháng thẳng thắn cự tuyệt. Phan Châu Trinh ở Pháp về Sài Gòn, cụ Huỳnh có vào thăm và vĩnh biệt. Năm 1926, thực dân Pháp cải tổ Hội đông tư vấn bù nhìn tróc sơn thành Viện dân biểu Trung kỳ để dễ tiếp tục chính sách mị dân, cụ Huỳnh Thúc Kháng ra ứng cử với tư cách người đứng giữa hai phái trí thức cựu nho ( nho học) và tân học ( tây học). Cụ trúng cử và giữ chức Nghị trưởng. Hoài vọng của cụ là sử dụng viện dân biểu này như một diễn đàn đấu tranh công khai đòi thực dân Pháp phải cải cách dân chủ, mở rộng chính sách cai trị, bảo vệ quyền lợi dân tộc. Nhưng Viện Dân biểu do Pháp nặn ra này chỉ là tổ chức bù nhìn, một chiêu bài phục vụ  cho chúng nên thời gian cụ Huỳnh làm Viện trưởng, những xung đột của cụ và nhà cầm quyền thực dân diễn ra ngày càng gay gắt, biểu hiện thành các vụ xung đột “ Huỳnh Thúc Kháng-d’Elloy” và “ Huỳnh Thúc Kháng-Jaboille”. Xét thấy không thể tiếp tục đấu tranh nghị trường  với thực dân, cụ Huỳnh khẳng khái từ chức năm 1928. Thời gian cụ làm Viện trưởng dân biểu theo sự ủy thác của cụ Phan Bội Châu và các đồng nhân, cụ Huỳnh đứng ra tổ chức tờ báo Tiếng Dân, tờ báo đầu tiên ở miền Trung, do cụ làm chủ nhiệm kiêm chủ bút, số đầu tiên ra ngày 10-8-1927. Từ đây đến ngày 28-4-1943 khi bị đóng cửa, báo Tiếng Dân với nhà báo Huỳnh Thúc Kháng đã góp phần vào việc giáo dục quần chúng đấu tranh công khai tố cáo chính sách thống trị của chính phủ Pháp, vạch mặt bọn Việt gian cùng những thủ đoạn mị dân của chúng, đòi hỏi dân chủ dân sinh. Trong không khí ngột ngạt của kinh đô Huế và toàn xứ Trung Kỳ, tờ báo là một làn gió mát rất được độc giả hoan nghênh. Từ năm 1940, phát xít Nhật đặt chân đến Việt Nam, thực dân Pháp đầu hàng. Để thành lập một chính quyền tay sai bản sứ phục vụ cho mưu đồ Đại Đông Á, biết cụ Huỳnh có uy tín lớn trong nhân dân, bọn Nhật nhiều lần tìm cách mời cộng tác, lấy danh nghĩa Cường Để viết thư cho cụ để dụ dỗ cụ Huỳnh ra làm việc với Nhật nhưng trước sau cụ vẫn một mực cự tuyệt. Năm 1943, Nhật hất cẳng Pháp, Bảo Đại đứng đầu chính phủ bù nhìn lại mời cụ Huỳnh ra thành lập Nội Các, cụ Huỳnh chẳng những từ chối mà còn viết thư thẳng thắn khuyên Bảo Đại thoái vị giao quyền cho nhân dân. Những chiêu bài “Việt Nam độc lập” mà Phát xít Nhật dựng lên đã bao lần không đánh lừ được cặp mất tinh đời đã rằng luyện lâu dài trong đấu tranh chính trị công khai của cụ. Chỉ đến mùa thu năm 1945, nhân dân ta làm cuộc Cách Mạng Tháng Tám, cụ Huỳnh Thúc Kháng mới nhìn thấy độc lập thật sự, cụ mới sung sướng thật sự. Trong ngày giỗ lần thứ 5 cụ Phan Bội Châu, cụ Huỳnh nói: “Ất Dậu trước (1885) đến Ất Dậu này (1945) thật khác xa. Trước là kinh thành thất thủ, là mất nước, nay là cách mạng, là giải phóng. Cái hoài bão của hai cụ đến đây rõ là được thực hiện. Cụ Sào Nam thì dân tộc chủ nghĩa cụ, Tây Hồ thì dân chủ chủ nghĩa. Đời tôi đến đây thấy được cái kết quả mà bình sinh hai cụ mong ước, như thế là được rồi.” Hào hứng trước vận hội mới của dân tộc, khát khao đóng góp phần tâm lực cuối cùng cho quê hương đất nước, lại được chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mời tham gia chính phủ liên hợp kháng chiến nên tuy tuổi đã “cổ lai hy”, cụ Huỳnh vẫn nhiệt tình nhận chức bộ trưởng Nộ vụ. Ngoài ra còn là người sáng lập và hội trưởng Hội liên Hiệp quốc dân Việt Nam tức mặt trận Tổ Quốc ngày nay. Tháng 6 – 1946,  Hồ Chủ tịch đi Pháp cử cụ Huỳnh làm Quyền Chủ tịch nước, nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Thời gian này cụ có những đóng góp quan trọng trong việc điều hành bộ máy nhà nước còn mới mẻ và xử lý đúng đắn mọi vấn đề, nội chính, ngoại giao. Cuộc kháng chiến, toàn quốc bùng nổ cuối năm 1946, chính phủ Trung ương cử cụ đi kinh lý miền Trung. Với tư cách Hội trưởng Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam, hưởng ứng “lời kêu gọi toàn quốc bùng nổ kháng chiến” của Hồ Chủ Tịch, Cụ Huỳnh cũng phát đi bức thư “Kính cáo đồng bào phụ lão kháng chiến thư” kêu gọi toàn dân đoàn kết chặt chẽ thành một khối quyết sống chết với kẻ thù. Trên đường công tác đến Quảng Ngãi cụ bị ốm nặng. Tuổi cao sức yếu, biết mình không qua khỏi, cụ bình tĩnh gửi điện vĩnh biệt Hồ Chủ Tịch, chào  anh em binh sĩ và anh em các đảng phái tôn giáo vào ngày 21- 4- 1947, thọ 71 tuổi. Lễ tang cụ Huỳnh được tổ chức trọng thể thành quốc tang đầu tiên của nhà nước ta. Phần mộ cụ hiện vẫn còn trên núi Thiên Ấn thuộc tỉnh Quãng Ngãi Tuy không có chủ ý xây dựng thơ văn thành sự nghiệp, Huỳnh Thúc Kháng vẫn viết rất nhiều, để lại một khối lượng tác phẩm đồ sộ thuộc nhiều thể loại, tiêu biểu nhất là: 1. Thi tù tùng thoại 2. Vụ chống thuế ở Trung kỳ 3. Phan Tây Hồ tiên sinh lịch sử 4. Huỳnh Thúc Kháng tự truyện 5. Bức thư bí mật gửi Cường Để 6. Một ít dật sự trên đoạn đường lịch sử cách mệnh Việt Nam Cùng nhiều bài xả thuyết, bình luận trên báo Tiếng Dân Những tác phẩm này hiện nay đã được sưu tầm và phổ biến đầy đủ, là một nguồn dữ liệu,văn liệu quan trọng giúp ích rất nhiều cho việc nghiên cứu, tìm hiểu về một thời kỳ đầy biến động lịch sử và văn học nước ta. Ghi nhận những đóng góp của ông, chính quyền thành phố Đà Nẵng đã quyết định đặt tên một con đường mang tên Huỳnh Thúc Kháng dài 550m, rộng 6m, nối đường Lê Đình Dương với đường Chu Văn An thuộc quận Hải Châu. Cổng TTĐT thành phố   </body></html>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Mar 15 00:00:00 ICT 2012}

Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947)

Cụ Huỳnh Thúc Kháng lúc nhỏ tên là Huỳnh Hanh, tự Giới Sanh, hiệu Minh Viên, sinh tháng 10/1876 (Tự Đức 19) tại làng Thạnh Bình, tông Tiên Giang Thượng, huyện Hà Đông, (nay là Tiên Phước), tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng trong một gia đình nông hào, gốc Nho học.