Sự hình thành hành lang kinh tế Đông Tây nhằm đạt được 3 trong số 5 bước đột phá chiến lược của Khuôn mẫu chiến lược Khu vực tiểu vùng Mêkông mở rộng là tăng cường liên kết thông qua hội nhập đa ngành, tạo điều kiện cho thương mại xuyên biên giới và đầu tư, tăng cường sự tham gia tư nhân vào việc phát triển và củng cố tính cạnh tranh của thành phần kinh tế tư nhân. Hành lang kinh tế Đông Tây tạo điều kiện phát triển một hệ thống giao thông đạt hiệu quả cao, cho phép hàng hóa và hành khách lưu thông trong khu vực tiểu vùng sông Mêkông mở rộng mà không gặp trở ngại hay chi phí cao.
Với nỗ lực củng cố giao thông trong khu vực và tối đa hóa các nguồn lợi phát sinh, các nước GMS đã bắt đầu thực hiện một bước tiến thần bí cho sự phát triển, với hình thức xây dựng hành lang kinh tế. Để tăng cường các hành lang tăng trưởng này, các lĩnh vực ưu tiên đầu tư như cơ sở hạ tầng về giao thông, năng lượng, viễn thông và du lịch sẽ tập trung vào không gian địa lý để tăng cường sự phát triển và giảm chi phí tới mức tối thiểu. Sáng kiến về hành lang cũng sẽ liên quan đến chính sách quản lý và quy hoạch, các điều lệ, sáng kiến hạ tầng trong việc ủng hộ các cơ hội kinh doanh được lựa chọn
Thành phần chính của hành lang là tuyến đường dài 1.450 km nối Đà Nẵng ở biên giới phía đông, Mawlamyine (Myanmar) ở biên giới phía Tây, cắt ngang miền Trung Lào và miền Bắc và Đông Bắc Thái Lan. Sau khi hoàn thành, hành lang giao thông này sẽ là tuyến đường huyết mạch đi qua miền Trung du khu vực Đông Nam Á trên trục giao thông Đông - Tây và nối Thái Bình Dương với Ấn Độ Dương.
Kết quả đạt được
Các công trình hạ tầng nòng cốt cho hành lang đã và đang sắp được hoàn thiện. Tuyến đường dài 1.450 km sẽ hoàn thành vào năm 2006/07 kể cả cảng biển cuối ở phía Đông Đà Nẵng. Việc hình thành cảng Mawlamyine, xuất phát từ mối quan tâm của một số cảng tư nhân nước ngoài, và cảng Yangon cũng có thể sẽ là cảng cuối ở phía Đông của hành lang.
Đã hoàn thành việc dự phòng cung cấp điện cho hành lang, chủ yếu từ Thái Lan và Việt Nam. Điện khí hóa khu vực nông thôn mới sẽ ưu tiên cho các địa phương ở Lào và Myanmar. Dự án Nhà máy thủy điện Nam Theun 2 và các đường truyền kết nối tới Thái Lan cũng sẽ cung cấp nguồn điện cần thiết cho Lào ở dọc tuyến hành lang hiện đang sử dụng điện do Việt Nam và Thái Lan cung cấp. Mạng lưới cáp quang viễn thông chính cho khu vực kết nối các khu vực hành lang (giai đoạn 1) đã được hoàn thành. Hiện nay, Myanmar cũng đang thực hiện Giai đoạn 2 của đường dây điện báo phía Tây .
Sự mô phỏng rào chắn phi vật thể tới các điểm luân chuyển xuyên biên giới là sáng kiến chính để chuyển hành lang giao thông Đông-Tây thành một hành lang kinh tế. Hiệp định Giao thông Xuyên biên giới của các nước tiểu vùng sông Mêkông cũng như các hiệp định giao thông đường bộ song phương giữa Lào và Thái Lan, Lào và Việt Nam bây giờ vẫn còn hiệu lực, nhưng chưa hoàn thiện đầy đủ. Mọi chuẩn bị cho việc thực hiện kiểm dịch hải quan một cửa đã được hoàn tất, ban đầu tại Dansavanh (Lào) – biên giới Lao Bảo (Việt Nam) và sau đó tại biên giới Savannakhet (Lào) và Mukdahan (Thái Lan). Kế hoạch thành lập vùng công nghiệp và các khu công nghiệp đặc biệt ở các khu vực biên giới và cửa ngõ giao thông để tăng cường đầu tư tư nhân vào sản xuất, thương mại và nông nghiệp cho hành lang đã được đưa ra. Các nguồn du lịch đa dạng ở hành lang, tập trung ở Việt Nam và Myanmar đang được phát huy và có thể sử dụng sự liên kết từ hành lang để tạo điều kiện cho việc phát triển các tour du lịch xuyên quốc gia.
Việc cạnh tranh bền vững và hiệu quả của các nước thuộc tiểu vùng sẽ phụ thuộc vào việc phát triển nguồn nhân lực và tăng cường lợi thế của hành lang dựa trên nền tảng khu vực thông qua chương trình riêng biệt.
Các phần chính của hành lang
Theo kết quả các cuộc hội đàm với các nước và các chính quyền địa phương dọc hành lang được tổ chức vào tháng 2 và 3 năm 2004, tổng cộng 77 dự án chính và dự án phụ đã được xác định là những nhân tố hình thành nền tảng phát triển hành lang (DM). Các dự án này tập trung vào các lĩnh vực giao thông, năng lượng, viễn thông, du lịch, thông thương, nông nghiệp và các khu công nghiệp và đầu tư tư nhân.
Về giao thông, tài chính đã được đảm bảo cho toàn hành lang giao thông, ngoại trừ một phần ở Myanmar. Một tuyến đường cao tốc dài 140 km từ đường hầm Hải Vân mới hoàn thành tại Đà Nẵng tới Cam Lộ ở tỉnh Quảng Trị (song song với đường quốc lộ số 1) đã được đề xuất để tạo điều kiện cho việc lưu thông tới các cảng biển Việt Nam. Các dự án cải tạo đường số 9 từ Savannakhet tới
Seno, và xây dựng các tuyến đường nhánh sẽ đảm bảo việc tiếp cận thị trường và các dịch vụ xã hội cho các khu vực nông thôn gần đó. Việc phát triển cảng Savannakhet để cùng sử dụng và khai thác với Thái Lan, nâng cấp sân bay Phú Bài (Huế,Việt Nam) đã được chính phủ các nước Lào và Việt Nam đề xuất. Cùng với cảng biển Đà Nẵng và Mawlamyine, hai cảng biển khác ở Việt Nam đang được xem xét để đáp ứng nhu cầu trong nước và khu vực.
Về năng lượng, Giai đoạn 1 của Dự án kết nối điện khu vực tiểu vùng sông Mêkông (Nam Theun 2-Savannakhet-Roi Et) sẽ cung cấp điện cho các khu vực dọc hành lang. Việc mở rộng điện khí hóa khu vực nông thôn dọc đường 9 và phân phối điện tới 71 làng ở 6 quận, huyện cũng được khuyến khích. Việt Nam đã đề xuất tham gia vào các dự án dầu mỏ và khí ga từ cảng Chân Mây - Quốc lộ 1- Đường 9 tới Lào và Thái Lan để có thể cung cấp tài chính cho các ngành tư nhân và cần các nghiên cứu tiền khả thi để quyết định khả năng thực thi. Trong khi tình trạng bổ sung của các nguồn năng lượng đáng tin cậy tại hành lang ở Myanmar cần được quyết định, một nghiên cứu khả thi về đường dây truyền tải nối thị trấn biên giới Mae Sot của Thái Lan tới Thaton ở Myanmar cũng bao gồm trong mắt xích phát triển hành lang.Về viễn thông, hiện đã có một dự án củng cố các dịch vụ viễn thông tại khu vực hành lang nằm trên địa phận Myanmar.
Về du lịch, hiện đã có một nghiên cứu toàn diện về các khu vực du lịch dọc hành lang như các điểm đến du lịch hấp dẫn. Nghiên cứu sẽ đi sâu vào tìm hiểu các dự án cơ sở hạ tầng du lịch tiềm năng ở các địa phương dọc hành lang thuộc biên giới Lào và Việt Nam.
Về thông thương, 7 dự án phát triển hành lang hỗ trợ thực hiện kiểm định hải quan một cửa tại các đường biên giới dọc hành lang, bao gồm thay đổi dữ liệu điện và chuẩn hóa các tài liệu kinh doanh. Việc thực hiện các khâu cũ của kiểm dịch hải quan một cửa được xem là một sáng kiến ưu tiên hàng đầu cho hành lang. Việt Nam đề xuất ga đường bộ ở Đông Hà và đang được xúc tiến bởi Ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản.
Về nông nghiệp, đã có các dự án về cung cấp nguyên vật liệu thô từ Lào và
Myanmar cung cấp cho việc chế biến ở Thái Lan và dự án chế biến thủy sản ở Mawlamyine, Myanmar.
Việc hình thành các cụm công nghiệp và các khu công nghiệp đặc biệt đã được đề xuất để phát triển đầu tư tư nhân ở hành lang, cụ thể là ở Myawaddy (Myanmar), Mae Sot và Mukdahan (Thái Lan), Savan-Seno và Dansavanh (Lào), Lao Bảo, Liên Chiểu và Hòa Khánh, Phú Bài. Một nghiên cứu nhằm làm hài hoà các chính sách quản lý khu công nghiệp và hợp lý hóa các khu công nghiệp cũng cần được đưa ra, và nghiên cứu này được Thái Lan thực hiện vì họ có kinh nghiệm trong việc phát triển các khu công nghiệp.
(Theo ADB)
