Nhiều nhà nghiên cứu, nhà viết sử xếp Quảng Nam vào loại “đất học”. Tất nhiên không thể nào so sánh được với vùng đất có lịch sử lâu đời như Thăng Long “Nghìn năm văn vật”, như đất Kinh Bắc nơi sản sinh “một bồ ông cống, mốt đống ông nghè, một bè tiến sĩ…”, bởi vì Quảng Nam được khai phá muộn hơn sau nhiều thế kỷ(1). Có nhiều nhà khoa bảng cũng là một tiêu chí để xem xét, nhưng có lẽ điều đáng chú ý hơn là tinh thần hiếu học, trọng việc học, biết khắc phục khó khăn, nghèo khổ để theo việc học hành như một nét trội của một cộng đồng. Sách Đại Nam nhất thống chí, tỉnh Quảng Nam trong mục “phong tục” viết: “Đàn ông lo việc cày ruộng, trồng dâu, đàn bà chuyên nghề nuôi tằm, dệt cửi, núi sông thanh tú cho nên nhiều người có tư chất thông minh, dễ học”(2).
(1) Thừa tuyên Quảng Nam và vệ Thăng Hoa ra đời sau chiến thắng Trà Bàn của Lê Thánh Tông (1471). Đại Việt sử ký toàn thư, tập II, Sđd, tr. 453.
(2) Đại Nam nhất thống chí, tập 5, (bản thời Duy Tân), Bộ Quốc gia Giáo dục xuất bản, 1964, tr. 15.
